چالش همیشگی بین مشاغل سنتی و شکل امروزی آن مشاغل که در بستر اینترنت و به صورت آنلاین انجام می‌شود، موضوع جدیدی نیست و طبیعی است که درباره خرید و فروش کالای گران‌بهایی مثل طلا، این چالش داغ تر هم باشد. به خصوص که این روزها با متزلزل بودن بازارهای مختلف برای سرمایه‌گذاری، باز هم مراجعه به طلا به عنوان یک سرمایه قابل اعتماد افزایش یافته و کرونا هم باعث احتیاط مردم در مراجعه به مغازه‌ها شده و بستر مناسبی برای خرید و فروش آنلاین طلا فراهم شده است.
در این بین، از یک سو شاغلان در بخش سنتی خرید و فروش طلا، رواج معاملات آنلاین در این حوزه را تهدیدی برای صنف خود می‌دانند و از سوی دیگر سودجویانی هم هستند که از وضعیت به وجود آمده برای مقاصد سوء خود بهره‌برداری می‌کنند.در نتیجه هر روز شاهد حجم نسبتا قابل توجهی از اخبار و بعضی شایعات درباره غیرقابل اعتماد بودن بازارهای خرید و فروش آنلاین طلا هستیم. اما تکلیف مردم چیست؟ آیا آن‌طور که برخی از متولیان سنتی صنف طلا و جواهر می‌گویند، معاملات آنلاین غیرقانونی و نامطمئن است و می‌تواند باعث افتادن مردم به دام کلاهبرداران شود و باید از این نوع معاملات پرهیز کرد؟
اتحادیه مجوز نداده، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی اینماد می‌دهد
محمدرضا نصراللهی، مشاور حقوقی اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی در این باره گفت: «فعالیت کسب‌وکارهایی که اینماد و مجوز اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی را گرفته اند، قطعا قانونی است. اما متاسفانه بعد از ماجرای سکه ثامن، اتاق اصناف و دادگستری از اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی خواستند تا صدور مجوز در این حوزه را متوقف کند و اتحادیه هم مجوز جدیدی صادر نکرد. این درحالی بود که حدود ۲۰ سایت توانستند از مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صمت نماد اعتماد الکترونیک را دریافت کنند و در این حوزه مشغول کسب و کار شوند.»
نصراللهی با انتقاد از برخی مواضع متولیان اتحادیه طلا و جواهر مبنی بر غیر قانونی بودن هرنوع معامله آنلاین طلا، گفت: «ما نمی‌دانیم بر مبنای کدام قانون، این عزیزان مدعی غیرقانونی بودن معاملات توسط سایتهای مجوزدار می‌شوند. زمانی که مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صمت، به کسب و کاری اینماد می‌دهد و اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی هم پروانه و مجوز کسب صادر می‌کند، ممنوعیت قانونی برای فعالیت دارندگان این مجوزها وجود ندارد. تنها اتفاقی که افتاد، توقف موقت صدور مجوزهای جدید برای فروش آنلاین طلا بود که برای آن هم ضوابط و شرایطی با حضور همه مسئولان مرتبط حاکمیتی، قضایی و همچنین نمایندگان اتاق اصناف و اتحادیه طلا و جواهر تدوین شده که معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور هم آن را تایید کرده و به محض تایید آن، توسط اتاق اصناف، طبق این ضوابط و شرایط، مجوزهای جدید نیز صادر خواهد شد.
کسب‌وکاری که پروانه دارد کارش قانونی است
علی ششکلانی، رئیس کمیسیون بازرسی اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی در رابطه با ادعای غیرقانونی بودن هر نوع معامله آنلاین طلا، گفت: «در فضای اختلاف بین اتحادیه‌های کسب‌وکارهای سنتی و کسب‌وکارهای آنلاین همیشه برخی سخنان اغراق آمیز مطرح می‌شود. اینکه گفته شده همه انواع خرید و فروش آنلاین طلا غیرقانونی است از همان جنس حرف‌های اغراق شده است. نه تنها طلا، بلکه در هر صنفی، وقتی بر اساس قانون نظام صنفی، پروانه‌ای صادر می‌شود و کسب‌وکاری توانسته شرایط دریافت پروانه را کسب کند، کارش قانونی است و فرقی ندارد که طلا یا پوشاک یا هر چیز دیگری بفروشد.»
ششکلانی با تاکید بر اینکه رسالت اتحادیه کسب و کارهای مجازی که در سال ۹۶ راه اندازی شده، دادن پروانه کسب و نظارت و رسیدگی به امور تمام کسب و کارهایی است که در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، ادامه داد: «این اتحادیه بر اساس قانون نظام صنفی شکل گرفته و تمام وظایفی که برای شناسایی و احراز هویت یک کسب و کار باید انجام شود را انجام می‌دهد.»
او همچنین با بیان اینکه وقتی کسب و کاری اینماد دارد معنایش این است که یک فرد حقیقی احراز هویت شده پشت این کسب وکار وجود دارد، گفت: «وقتی ما طبق قانون به کسب و کاری پروانه می‌دهیم، این کسب و کار قانونی است و وقتی برخی افراد شاید برای انتفاع خود مدعی شوند همه این کسب و کارها غیر قانونی هستند، مردم را سردرگم می‌کنند و باعث می‌شوند عده‌ای سودجو بسترهای غیرقانونی را برای معاملات مردم مهیا کنند. اما واضح است که اگر کسی بگوید کسب و کارهای مجوزدار هم مانند کسب و کارهای فاقد مجوز و احراز هویت نشده، غیرقانونی هستند، خودش حرف غیرقانونی زده و اگر چنین باشد، سنگ روی سنگ بند نمی‌شود.»
طبیعی است که ذینفعان اصلی بازارهای سنتی طلا، بیش از هرچیز، بازار آنلاین را رقیب کسب و کار خود می‌دانند و با نگاهی به سرعت فراگیری بازارهای آنلاین، از این می‌ترسند که درسالهای آینده، رونق بازارهای آنلاین خرید و فروش طلا، مغازه‌های طلافروشی آنان را کم رونق و کم مشتری کند و امپراطوری تعیین نرخ بازار نیز از دستشان خارج شود.
اما در این سوی ماجرا هم سودجویانی هستند که با استفاده از دسترسی آسان مردم به تلگرام و اینستاگرام، اقدام به راه‌اندازی پیج‌ها و کانال‌های رنگارنگ می‌کنند و خارج از هرگونه نظارتی قصد خرید و فروش طلا دارند. این نوع معاملات اگرچه در سال‌های اخیر در سایر حوزه‌ها مانند پوشاک و صنایع دستی و لوازم منزل رایج شده، اما قطعا هیچ کس اعتماد به چنین پیج‌ها و کانال‌هایی را برای مشتریان بازار طلا تجویز نمی‌کند و اتفاقا بیشتر مواردی که متولیان سنتی بازار طلا نسبت به آن هشدار می‌دهند نیز در همین بستر اتفاق می‌افتد.
اما آیا سایتهای معتبری که تحت نظارت‌های شدید دستگاه‌های اجرایی و نظارتی مشغول به انجام معاملات طلا هستند هم نامطمئن هستند و آنگونه که متولیان صنف طلا ادعا می‌کنند، نباید از آنها خرید کرد؟
از آیین‌نامه فروش آنلاین طلا خبری نیست
ششکلانی با تاکید بر اینکه تخلف در همه کسب‌وکارهای آنلاین و سنتی احتمال وقوع دارد و هرکس پروانه کسب دارد از هر نوع خطایی منزه نیست، گفت: «اتحادیه کسب و کارهای مجازی، چون یک نهاد کشوری است، زیر نظر اتاق اصناف ایران فعالیت می‌کند و در این اتحادیه با توجه به حساسیت موضوع طلا، کارگروهی تشکیل شد برای اینکه دوستانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند مسائل را مطرح کنند و این مسائل با حضور اعضای اتحادیه بررسی شد و در نهایت آیین نامه‌ای طراحی شد که باید به تائید اتاق اصناف می‌رسید. اینکه چرا در یک سال گذشته هنوز این تاییدیه داده نشده سوالی است که ما جوابی برای آن به دست نیاوردیم.»
رئیس کمیسیون نظارت اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی درباره رواج کانال‌های تلگرامی و پیج‌های اینستاگرامی که در آنها معاملات طلا انجام می‌شود، گفت: «توصیه من به مردم این است که این بسترها برای معامله طلا، امن نیست اما درباره سایتهای دارای نماد و پروانه، ما در اتحادیه نظارت داریم و درصورت شکایت خریداران، کمیسیون بازرسی ورود می‌کند و اجازه تضییع حقوق مشریان را نمی‌دهد و به جز شکایت‌های مردمی، بازرسی‌های مستمر هم برای نظارت بر این کسب‌وکارها صورت می‌گیرد و دادستانی و تعزیرات هم در این زمینه با ما تعامل مطلوب دارند.»
با توجه به توضیحات نصراللهی و ششکلانی، به نظر می‌رسد مهمترین سوال قبل از انجام معاملات آنلاین طلا این است که از کجا بدانیم که یک سایت فروش طلا، معتبر و قابل اعتماد است؟اولین چیزی که هریک از ما به عنوان مشتری می‌خواهیم از آن اطمینان داشته باشیم، این است که آیا سایتی که قصد خرید از آن را داریم، دارای هویت واقعی و مسئولیت حقوقی است یا یک سایت بی هویت است؟
برای اینکه از این موضوع مطمئن شویم باید در صفحه اول این سایت‌ها به دنبال «نماد اعتماد الکترونیکی» بگردیم. این نشان توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که از زیرمجموعه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت است به کسب و کارهای اینترنتی داده می‌شود. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در وبسایت eNAMAD تاکید کرده که داشتن این نشان به این معنی است که سایت مورد نظر به تعهدات خود در قبال مشتری عمل خواهد کرد و حقوق مصرف کنندگان را به رسمیت خواهد شناخت.
پس تا اینجای کار اگر قصد خرید اینترنتی طلا را دارید، مانند هر نوع خرید اینترنتی دیگری، باید دقت کنید که از سایتهای دارنده نشان اعتماد الکترونیکی خرید کنید تا به دام سایت‌ها، پیج‌ها و کانال‌های جعلی و بی‌پشتوانه نیفتید. با رعایت این نکته شما می‌توانید مطمئن باشید که برخلاف ادعای برخی از صاحب منصبان در صنف طلا و جواهر، شما از یک سایت قانونی خرید می‌کنید و معامله شما غیر قانونی نیست.
اما مرحله بعدی که ممکن است در جریان معامله آنلاین شما، منجر به کلاهبرداری یا سوء استفاده شود، مرحله پرداخت پول است. در واقع ممکن است درحالیکه سایت واقعی و دارای هویت تایید شده، اقدام به فروش طلا کرده و شما هم اقدام به خرید کرده‌اید، هکرها توانسته باشند به مسیر انتقال الکترونیکی پول شما نفوذ کنند و اطلاعات مالی یا پول شما را بدزدند.
اما برای اینکه به دام چنین حوادثی نیفتید هم راهکار ساده‌ای وجود دارد. شما باز هم در صفحات نخست سایت‌ها می‌توانید به دنبال یک نماد اعتمادساز دیگر به نام SSL بگردید. معنای این نماد این است که تمام مسیر تبادل اطلاعات بین خریدار و سایتی که پذیرنده پول است، کدگزاری شده و قابل دستبرد نیست.
حتی اگر در صفحات سایت هم نماد SSL را ندیدید، به معنای وجود خطر نیست. بلکه کافی است وقتی که به درگاه پرداخت وجه منتقل شدید، نوار آدرس را نگاه کنید. اگر آدرس سایت پذیرنده با حروف HTTPS شروع شده بود، یعنی مسیر انتقال وجه امن است و کسی قادر به سرقت اطلاعات شما نیست. حتما دقت کنید که حروف HTTP به تنهایی برای اطمینان شما کافی نیست و باید HTTPS را در ابتدای نوار آدرس رویت کنید و پس از آن اطلاعات کارت بانکی خود را برای پرداخت وجه، وارد نمایید.
اگر این دو مورد را رعایت کنید، تقریبا هیچ امکانی برای کلاهبرداری از خرید اینترنتی شما وجود ندارد. ولی ممکن است برخی فروشندگان اینترنتی، مشکل بدقولی یا موارد مشابه را در تحویل کالاها داشته باشند که البته این مشکل در کسب و کارهای سنتی نیز وجود دارد. همانطور که در مدل سنتی، مشتریان درصورت بروز اختلاف با فروشنده می‌توانند به اتحادیه صنف مورد نظر مراجعه کنند، در خرید و فروش اینترنتی «اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی» به سایتهای شاغل در این حوزه مجوز می‌دهند و اگر از سایتی خرید کنید که نشان این نهاد صنفی را در صفحه خود دارد، در صورت بروز مشکل می‌توانید به این نهاد مراجعه کنید.
آخرین نکته‌ای که در هر نوع خرید و فروش اینترنتی باید رعایت کنید هم این است که قبل از عضویت در سایت و انجام معامله، شرایط اختصاصی سایت‌ها را بخوانید. مواردی مانند تعهد و مسئولیت سایت در قبال اطلاعات شما و یا شرایط فسخ معامله ها را به دقت بخوانید تا در انتخاب سایتی که می‌خواهید معامله خود را در آن انجام دهید، با خیال راحت تری تصمیم گیری کنید.
خیر من اوایل فکر میکردم که کلاهبرداریه. تا اینکه به پیشنهاد دوستان با یه سایتی اشنا شدم که تمام مجوز های لازم رو داشتن حتی من از اتحادیه ام پرسیدم تاییدش کردن و یه مزیت خوبیم که این سایت داشت این بود که شروع قیمت طلا هاش از ۵۰ هزار تومانه