فینتک (Fintech) یا «تکنولوژی امور مالی» (financial technology) به شرکتها یا استارتاپ‌هایی اطلاق می‌شود که در ارائه خدمات مالی به مشتری، از به‌روزترین تکنولوژی‌ها استفاده می‌کنند.
این استارتاپها کم‌هزینه هستند و در کنار راحت بودن سرعت بالایی دارند، ویژگی‌هایی که سب شده به جایگزینی برای خدمات مؤسسات مالی سنتی تبدیل شوند.
شرکت‌های فعال در حوزه فینتک را میتوان براساس مدل‌های کسب و کارشان به چهار بخش کلی تقسیم کرد. این چهار شاخه اصلی عبارتند از تامین‌مالی (Financing)، مدیریت دارایی (Asset Management)، پرداخت‌ها (Payments) و نهایتا مجموعه‌ای از خدمات متنوع دیگر که میتوان آنها را تحت عنوان سایر خدمات فینتک (Other FinTechs) در نظر گرفت. برای بررسی وضعیت چالشهای استارتاپها و شرکتها حوزه فینتک در ایران با پویا کندری، مدیرعامل شتابدهنده فارابی به گفتگو نشستیم.
بزرگترین چالش در حوزه فینتک نبود زیرساخت است
پویا کندری نبود زیرساخت را بزرگترین چالش فینتک قلمداد می‌کند و می‌گوید: «در حوزه فینتک، استارتاپ‌های اینشورتک باید از خدمات شرکت‌هایی که زیرساخت ارائه می‌دهند استفاده کنند. زمانی که شرایط اقتصادی مساعد نباشد نه شرکت‌های زیرساختی می‌توانند API دهند و زیرساخت مناسب فراهم کنند و نه استارتاپها می‌توانند شروع به کار کنند. به این شکل درتامین نیازهای اولیه بازار دچار مشکل خواهیم شد و قادر به کار روی ترندهای جهانی نخواهیم بود. روندهای داغ حال حاضر دنیا موضوعات حوزه های AI ، SmartCity و Learning Machine است در حالی که روندهای جذاب ما در ایران نظافت ساختمان است. برای مثال ما هنوز درگیر کارت اعتباری هستیم در صورتی که چندین سال است که این قضیه برای کشورهای خارجی حل شده است.»
مدیرعامل شتابدهنده فارابی در مورد مشکلات زیرساختی توضیح میدهد: «بخش بزرگی از مشکلات زیرساختی مربوط به KYC یا احراز هویت است. احراز هویت در فینتک بسیار اهمیت دارد ولی هنوز راهکار مناسبی برای آن ارائه نشده است. موضوع امضای دیجیتال هنوز در ایران بلاتکلیف است. برای اخذ کد بورسی همچنان احراز هویت تنها به صورت حضوری صورت میگیرد. در افتتاح حساب بانکی هم باید احراز هویت به صورت حضوری انجام شود، به طور مثال صندوق قرض الحسنه مهر ایران پیک های موتوری خود را به درب منزل مشتریان ارسال کرده و احراز هویت حضوری انجام میدهد. تمامی این اقدامات از این جهت انجام می شود که قانون بالادستی تکلیف کرده است که احراز هویت باید یکبار به طور حضوری انجام شود. قوانین بالادستی ما مشکل دارد و باید اصلاح شود.»
او ادامه میدهد: «در کشورهای دیگر احراز هویت با اثرانگشت انجام می‌شود، چون اثر انگشت همه افراد ثبت شده و غیرقابل تغییر هستند. در صورت ثبت اثر انگشت، فرد برای انجام کارهای مختلف مجبور به ثبت اثر انگشت مجدد نیست. برای مثال برای تاسیس شرکت سو پیشینه استعالم می‌شود و هردفعه اثر انگشت ثبت می‌شود.»
استارتاپ هایی نظیر بیمه‌بازار یا بیمیتو اینشورتک محسوب نمی‌شوند
کندری بار دیگر بر وجود مشکالت زیرساختی در حوزه فینتک تاکید و اضافه می‌کند: «برای مثال در بخش بیمه، شرکت فناوران زیرساخت را آماده کرده است ولی لازم است که در لایهای APIهایی درست شود که اینشورتک‌ها روی آن شروع به کار کنند. از سوی دیگر بیمه مرکزی خود در حال آماده سازی خدماتی است که نیاز است حتی شرکت فناوران هم از API بیمه مرکزی استفاده کند. این قدم‌‌ها که مقدمات اینشورتک هستند مثبت به شمار می آیند ولی اینکه دقیقا چه زمانی این کار به سرانجام خواهد رسید معلوم نیست. استارتاپ هایی نظیر بیمه‌بازار یا بیمیتو اینشورتک محسوب نمی‌شوند. اینها تنها مارکت‌پلیس‌های بیمه‌ای هستند و قسمت فناوری را در عبارت (فناوری‌های بیمه‌ای) ندارند.»
کندری در ادامه از پیشرفت فناوری‌های بیمه ای در دنیا می‌گوید: «در دنیا دو نسل از اینشورتک گذشته و اینشورتک‌ها کاربر و جذابیت زیادی دارند. اینشورتک در حوزه خودرو، بیمه مبتنی بر رفتار راننده را پیشنهاد می‌کند. یعنی دستگاهی روی دیاگ ماشین نصب می‌شود و رفتارهای پرخطر راننده را شناسایی کرده و براساس رفتار راننده بیمه‌نامه رانندگی بعدی برای ماشین او صادر می شود. بیمه به این وسیله ریسک خود را کنترل و به بهبود فرهنگ رانندگی کمک می کند. برای مثال می‌تواند بلیت متروی رانندگانی که ماشین خود را کمتر از منزل خارج می‌کنند و بنابراین ریسک بیمه را کاهش می‌دهند، شارژ کند. در نتیجه ما هنوز در ایران اینشورتک نداریم. اینشورتک تا حدی دقیق شده است که برای بیمه عمر گجتهایی را به مشتریان تحویل میدهد تا به دست خود ببندند تا از لحاظ سلامتی چک شوند.»
میتوان منبع درآمد و هدف پلیس را با کمک بیمه حوزه امنیت همخوان کرد
او با اشاره به کنسرسیوم بیمه ها در کشورهای خارجی می‌گوید: «بیمه ها در کشورهای خارجی کنسرسیومی تولید می‌کنند تا با تحلیل بیگ دیتا بتوانند نقاط و جادههای حادثه‌خیز کشور خود را پیدا کنند و با همکاری وزارت راه و یا شهرداری‌ها آن نقاط را اصلاح می‌کنند. برای مثل پیچ های خطرناک کشف و اصلاح می‌شوند، شیب جاده ها تغییر داده می‌شود و علامت هشداردهنده نصب می‌شود تا ریسک بیمه‌ها کاهش یابد.»
کندری در مورد بیمه حوزه امنیت می‌گوید: «در ایران از یکسو هدف سازمانی نظیر پلیس راهنمایی و رانندگی کاهش جرایم رانندگی است و از سوی دیگر محل کسب درآمد پلیس جریمه متخلفین است. یعنی بین هدف و محل درآمد تناقض وجود دارد. میتوان منبع درآمد و هدف پلیس را با کمک بیمه حوزه امنیت همخوان کرد. پلیس می‌تواند با کنسرسیوم شرکت‌های بیمه همکاری کند و به ازای کاهش میزان جرایم نظیر سرقت در محله‌های معین درآمد کسب کند.»
او با بیان اینکه در ایران جا برای کار در حوزه اینشورتک زیاد است، می‌گوید: «مشکل دیگری که در ایران وجود دارد این است که برای دریافت تعرفه بیمه‌نامه جدید از بیمه مرکزی ۶ ماه زمان نیاز است. این موضوع سبب شده تا بیمه‌نامه‌های جدید کمتری در ایران داشته باشیم.»
بازارسرمایه ایران کوچک و ایزوله است
پویا کندری چالش بازار سرمایه را اندازه کوچک بازار می‌داند و می‌گوید: «در ایران تعداد افرادی که به طور روزانه در حال تجارت در بازار سرمایه هستند نسبت به بازارهای دیگر بسیار کم است. از سوی دیگر بازارسرمایه ما کاملا ایزوله شده و به بازار کشورهای دیگر متصل نیست. در حال حاضر در دنیا معاملات الگوریتمی روند به روز است. معاملات الگوریتمی به این صورت است که سیاست‌های کلی به ماشین‌ها داده می‌شود و ماشین‌ها بر اساس آنها شروع به خرید و فروش می کنند. در ایران نیز خوب است که در حوزه سبدگردانی این اتفاق بیفتد ولی چون اندازه و عمق بازار کوچک است اقدام به پیاده سازی چنین روشی سخت و گاها غیرممکن است.»
او ادامه میدهد: «در بازارسرمایه از لحاظ مقررات وضعیت مناسبی داریم و اتفاق خوبی هم که در فرابورس افتاد این بود که برای استارتاپها مجوز جدید درست نخواهد شد و از مجوزهای موجود استفاده می‌کنند.»
پرداخت کمیسیون شاپرکی توسط دولت یا شاپرک اشتباه است
مدیرعامل شتابدهنده فارابی پرداخت خرد را چالش جدی دیگری معرفی می‌کند و می‌گوید: «بیش از ۳۰ درصد از پرداختهای ما پرداختهای خرد هستند. اشتباه است که در نانوایی برای پرداخت کارت می‌کشیم چون هزین‌های که برای سیستم بانکی ایجاد می‌شود بیشتر از عددی است که برای نان پرداخت می‌شود. سیستم بانکی ایران در حال پرداخت کمیسیون اشتباهی به نام کمیسیون شاپرکی است. همه PSP ها به دنبال راهی برای دریافت این کمیسیون هستند. یکی از دلایلی که آپ یا هف‌هشتاد نیز ساخته می‌شود همین است، چون برای یک تراکنش عادی ۲۵۰ تومان پول دریافت می‌کنند. از این رو فروش شارژ یا بلیط هم انجام می شود چون تعداد تراکنش های صورت گرفته از این محل هم بالاست.»
کندری ادامه میدهد: «در دنیا این کمیسیون را دولت یا یک رگولاتوری نظیر شاپرک پرداخت نمی‌کند بلکه توسط مشتری یا فروشگاه پرداخت می شود. به این ترتیب میزان پرداخت خرد پایین می آید و راهکارهای جدید پرداخت موبایلی مورد توجه قرار میگیرد. در ایران هم کارهایی در باب این موضوع در حال انجام است و در صورت ایجاد تغییرات می توانیم مانند روندهای مطرح در دنیا به ارائه راهکارهایی برای کاهش این کمیسیون فکر کنیم.»
کندری در پایان به افرادی که قصد ورود به حوزه فینتک دارند توصیه می‌کند: «برای ورود به حوزه فینتک لازم است قبل از راه‌اندازی کسب و کار، چند سال در این حوزه فعالیت کرد و اکوسیستم را شناخت. شناخت اکوسیستم کمک می‌کند تا کسب‌وکار راهکارهایی را که کاملا با اکوسیستم سازگار باشند ارائه کند.»
