رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی از غیرفعال شدن ۲ هزار وب‌سایت از مجموع ۵ هزار سکوی ثبت‌شده در این اتحادیه خبر می‌دهد و می‌گوید: «ما در حوزه رگولاتوری ثبات نداریم. نهادهای مختلف به‌صورت روزانه در این حوزه ورود می‌کنند. این موضوع باعث پیچیدگی فعالیت کسب‌وکارها می‌شود؛ یعنی هر روز باید به نهادی پاسخگو باشند.»
به گزارش دیجیاتو، «رضا الفت‌نسب» در توییتی با طرح این پرسش که «در این چند سال مگر چه اتفاقی افتاده که ۴۰ درصد کسب‌وکارها عطای آن را به لقای آن بخشیده‌اند؟» مواردی مانند «وضعیت اقتصادی، عدم‌سرمایه‌گذاری، محدودیت‌ها، بی‌اعتماد کاربران» را علت این اتفاق دانست و در پایان خواستار شده «به داد اقتصاد دیجیتال برسید.»
او در گفتگو با دیجیاتو با اشاره به تشکیل هیئت‌مدیره جدید از اسفند ۱۴۰۳، توضیح می‌دهد: «یکی از کارهایی که ما باید انجام بدهیم، بازرسی است. در نخستین بازرسی متوجه غیرفعال شدن حدود ۲ هزار وب‌سایت شدیم که این موضوع نشان می‌دهد در این سال‌ها، برخی از افرادی که مجوز دریافت کرده‌اند، به دلایل مختلف نتوانسته‌اند به فعالیت خود ادامه دهند و متأسفانه کسب‌وکارشان به احتمال زیاد تعطیل شده است. باید بررسی نهایی انجام دهیم و با آنها مکاتبه کنیم تا متوجه شویم علت غیرفعال بودن این سایت‌ها چیست.»
بازار آنلاین ایران ۶ درصد؛ چین به ۵۰ درصد رسیده
رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با اظهار تأسف از این اتفاق، می‌گوید: «تصور من این است که بازار ما همچنان بسیار کوچک است. چرایی این موضوع باید بررسی شود. بیشتر کسب‌وکارهایی که شکل گرفته‌اند، در حوزه فروش کالا و خرده‌فروشی‌اند. درحالحاضر، باوجود اینستاگرام و دیگر بسترها، فقط حدود ۶ درصد حجم کل بازار آنلاین است درحالی‌که این عدد در چین نزدیک ۵۰ درصد است.»
الفت‌نسب تأکید می‌کند: «وقتی بازار کوچک است، تعداد زیادی بازیگر در آن حضور دارند و درنهایت وقتی هزینه و فایده را بررسی می‌کنند، برخی کسب‌وکارها دیگر نمی‌توانند ادامه دهند. سؤال این است که چرا بازار کوچک است؟ چرا بعد از حدود ۲۰ سال از آغاز فعالیت رسمی کسب‌وکار اینترنتی در ایران، این بازار همچنان رشد نکرده است؟»
او با اشاره به عوامل مختلف وضعیت فعلی کسب‌وکارهای اینترنتی، بی‌ثباتی در حوزه رگولاتوری را یکی از این عوامل دانست و اضافه کرد: «یک بار که محاسبه کردم، حدود ۱۵ یا ۱۶ نهاد مختلف درگیر این حوزه‌اند؛ ازجمله اتحادیه کسب‌وکار مجازی، نماد اعتماد، دادستانی و… این موضوع فعالیت کسب‌وکارها را پیچیده می‌کند؛ یعنی هر روز باید به نهادی پاسخگو باشند.»
افزایش مالیات و بی‌میلی سرمایه‌گذاران برای فعالیت
او بدتر شدن وضعیت اقتصادی مردم در این سال‌ها را هم مزید بر علت دانست و گفت: «تمرکز مردم بیشتر بر تأمین معیشت بوده که روی بازار نیز تأثیر گذاشته است. موضوعاتی مانند مالیات نیز مطرح است. می‌بینیم که نرخ مالیات کسب‌وکارهای اینترنتی افزایش یافته است. مجموع این موارد در کنار محدودیت‌هایی که ایجاد شده، باعث شده سرمایه‌گذار نیز با دیدن این شرایط، تمایلی به سرمایه‌گذاری نداشته باشد. فیلترها، محدودیت‌ها و… مانع جذب سرمایه شده‌اند. وقتی سرمایه‌گذاری انجام نشود، بازار نمی‌تواند رشد کند.»
به گفته الفت‌نسب، «برخی کسب‌وکارهای بزرگ که از سال‌های گذشته فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، سرمایه‌گذار جذب کرده‌اند و فعالیتشان را ادامه می‌دهند اما وقتی کسب‌وکاری نوپا از بیرون نگاه می‌کند، می‌بیند درنهایت شرکت‌هایی مانند همراه اول وارد سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا شده‌اند و این موضوع حس خوبی به برخی فعالان نمی‌دهد.»
او اضافه می‌کند: «در مصاحبه‌هایی که پس از این اتفاق منتشر شد، مشخص شد نوع این معامله انتظارات ذی‌نفعان اولیه را برآورده نکرده است. خروج شرکت‌هایی مانند سرآوا نیز باعث شده سرمایه‌گذاران دیگر رغبت نکنند و کسی چشم‌انداز روشنی در این حوزه نداشته باشد.»
حمایت‌های دولتی قطع شد؛ بازار کوچک ماند
رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با بیان اینکه در شهرستان‌ها تعداد زیادی کسب‌وکار کوچک وجود داشته و هنوز هم فعال‌اند اما بسیاری نیز از بین رفته‌اند، می‌گوید: «این کسب‌وکارها در پی موجی از رویدادهای استارتاپی و حمایت‌هایی در اوایل دهه ۹۰ شکل گرفتند؛ در دوره دولت آقای روحانی، معاونت علمی، و حمایت‌های آقای دکتر ستاری و آقای جهرمی اما در ادامه آن حمایتی که باید انجام نشد و بازار کوچک ماند.»
او یادآوری می‌کند: «حدود ۵ هزار کسب‌وکار مجوزدار ثبت‌شده داشتیم. در واقع کسب‌وکاری که برای گرفتن مجوز اقدام می‌کند، نشان‌دهنده این است که تا حدی به ادامه فعالیت خود اطمینان دارد، وارد مسائل مالیاتی می‌شود، حق عضویت می‌پردازد و… اما وقتی طی چند سال، ۴۰ درصد آنها تعطیل شوند، ببینید وضع کسب‌وکارهای خردتر چگونه است.»
او اضافه می‌کند: «از سوی دیگر، اتحادیه هم طی این سال‌ها در وضعیت مناسبی نبوده. ممکن است کسب‌وکارهایی شکل گرفته باشند اما عضو اتحادیه نشده باشند. آماری از این گروه هم وجود ندارد. نماد اعتماد الکترونیکی طبق قانون باید فقط درصورت داشتن جواز کسب صادر می‌شد اما از ابتدا این‌طور عمل نشد.»
فعالیت حداقل ۱۰۰ هزار کسب‌وکار بدون جواز
الفت‌نسب با بیان اینکه تخمین زده می‌شود حداقل ۱۰۰ هزار کسب‌وکار بدون جواز درحال فعالیت‌اند، می‌گوید: «درحالحاضر عدد دقیقی نداریم اما مشخص است که دراین‌باره نیاز به برنامه‌ریزی جدی وجود دارد. کسب‌وکارهایی که واقعاً می‌خواهند رسمی فعالیت کنند، به‌مرور خودبه‌خود نیاز به دریافت جواز کسب پیدا می‌کنند؛ چون در قرارداد با نهادهای مختلف از آنها مطالبه می‌شود. ضمن اینکه ۶ ماه است که مجوز بودن نماد توسط هیئت مقررات‌زدایی لغو شده است.»
به گفته رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، «به‌‌نظرم کسب‌وکارهایی که درحالحاضر وجود دارند یا مغازه‌دارهایی هستند که جواز کسب دارند یا تراکنش‌های بسیار محدودی دارند. ما به‌عنوان اتحادیه باید برنامه‌ریزی و حمایت‌های لازم را انجام دهیم تا اعضا بتوانند از سرویس‌های حمایتی بهره‌مند شوند.»
او پیامد چنین روندی برای اقتصاد دیجیتال ایران را ناامیدی می‌داند و توضیح می‌دهد: «ناامیدی میان فعالان صنف ما وجود دارد؛ بسیاری از بنیان‌گذاران این کسب‌وکارها جوان‌اند، نسلی که می‌توانند کشور را در حوزه‌های مختلف متحول کنند ولی وقتی این وضعیت را مشاهده می‌کنند، دچار یأس می‌شوند.»
حاکمیت، دولت، مجلس به این فرایند دامن می‌زنند
الفت‌نسب با طرح این پرسش که جای تعجب دارد، چرا خود ما در ناامیدکردن آنها همراهی می‌کنیم، می‌گوید: «حاکمیت، دولت، مجلس چرا به‌جای حمایت، به این فرایند دامن می‌زنند؟ می‌توان با اصلاح قوانین، حمایت‌های واقعی، توجه ویژه به کسب‌وکارهای شهرستانی و ایجاد بستر اعتماد برای معرفی آنها در رسانه‌هایی که در اختیار حاکمیت هستند، فضا را تغییر داد.»
او اضافه می‌کند: «چرا مردم خرید نمی‌کنند؟ چرا اعتماد ندارند؟ چرا سرمایه‌گذاری تسهیل نمی‌شود؟ چرا ما از جذب سرمایه‌گذار خارجی، بااینکه در دنیا این حوزه جزو جذاب‌ترین‌هاست، محرومیم؟ اینها پرسش‌هایی است که حاکمیت باید با نگاه ویژه به آنها پاسخ دهد. دنیا درحال حرکت به‌سمت اقتصاد دیجیتال است و ما از این مسیر عقب مانده‌ایم. البته نمی‌توان منکر برخی تلاش‌ها در این سال‌ها شد.»
رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی تأکید می‌کند: «ایران با این حجم از نخبگان جوان که بسیاری از آنها خارج از کشور با استقبال مواجه می‌شوند، نباید به چنین وضعیتی دچار شود. اگر شرایط سیاسی و اجتماعی اصلاح نشود، باتوجه‌به روند جمعیتی کشور، در ۱۵ تا ۲۰ سال آینده در حوزه فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال با چالش‌های جدی مواجه خواهیم بود.»
الفت‌نسب یادآوری می‌کند: «اگر نگاهی به امارات و عربستان بیندازیم، می‌بینیم چقدر خوب پیشرفت کرده‌اند. ما سال ۱۳۸۲ قانون تجارت الکترونیکی را تدوین کردیم زمانی که بسیاری از کشورها چنین قانونی نداشتند اما امروز جایگاهی را که باید داشته باشیم، نداریم.»