موضوع راه اندازی سیستم عامل ملی با حذف تلگرام طلایی و هاتگرام توسط گوگل‌پلی پروتکت مطرح شد.
آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در آن زمان در توئیتر نوشت: گزارش سازمان فناوری اطلاعات حاکی از آن است که حذف برنامه‌های ایرانی در سیستم عامل اندروید صرفا محدود به پوسته‌های یک پیام رسان نبوده است بلکه برخی برنامه‌های کسب و کارهای ایرانی را نیز در برگرفته است. تروریسم اقتصادی آمریکا در حال تسری به اقتصاد فضای مجازی است!»
توئیت وزیر که خبر از حذف اپلیکیشن های کسب و کارهای ایرانی در سیستم عامل اندروید می‌داد بر اهمیت موضوع اضافه کرد و سبب شد تا بیش از پیش بر لزوم راه اندازی سیستم‌عامل ملی تاکید شود.
وبنا در این گزارش در گفتگو با میلاد نوری، برنامه نویس و امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران ابعاد مختلف سیستم عامل ملی را بررسی کرده است.
میلاد نوری صحبت‌های خود را با اشاره به لینوکس، ایمیل و موتور جستجوی ملی به عنوان طرح هایی که در گذشته با شکست مواجه شده اند، شروع کرد: «در گذشته بحث سیستم عامل ملی وجود داشت و شرکت‌های زیادی بودجه‌های هنگفتی بابت آن دریافت کردند و در حال کار روی آن بودند. هر کدام از این شرکت‌ها می‌خواستند بر سیستم لینوکس که متن باز (open source) است قابلیت جدیدی را اضافه یا قابلیتی را از آن کم کنند. در نهایت نتیجه کارشان مشخص نشد و هیچ گزارشی از پیاده سازی این سیستم در هیچ سازمانی منتشر اعلام نشد و طرح شکست خورد.»
این برنامه نویس از موتور جستجوی ملی به عنوان طرح ملی دیگری که با شکست همراه بود نام برد و گفت: «قرار بود موتور جستجوی ملی راه اندازی شود، گفته شد روی موتور جستجویی که هر فردی که به طور خصوصی نوشته شده است سرمایه‌گذاری می‌کنیم و یا خودمان موتور جستجوی ملی راه خواهیم انداخت. چند مورد هم به وجود آمد و اصلا معلوم نیست کسی از آن‌ها استفاده می‌کند یا خیر و تقریبا شکست خورد. در زمانی هم بحث ایمیل ملی مطرح شد و موضوع تا جایی پیش رفت که بانک‌ها ملزم شدند تا در صورتی برای شهروندان اقدام به افتتاح حساب کنند که ایمیل ملی داشته باشند. و سیستم ایمیل‌های ساخته شده هم از نرم‌افزارهای متن باز خارجی بود. نه خودمان آن‌ها را نوشتیم و نه به طور بنیادی کاری در این زمینه انجام دادیم، نمی‌دانم چه چیز آن‌ها ملی بود شاید فقط بودجه آن‌ها ملی بود. پروژه‌های ملی‌ها ملی نبودند و در حوزه نرم افزار جواب ندادند.»
مجاروت زمانی انسداد اپلیکیشنهای ios ایرانی و حذف تلگرام طلایی و هاتگرام منشا طرح موضوع سیستم عامل ایرانی بود
او مجاروت زمانی انسداد اپلیکیشنهای ios ایرانی و حذف تلگرام طلایی و هاتگرام را منشا مطرح شدن موضوع سیستم عامل ایرانی دانست و در این مورد توضیح داد: «شرکت اپل تعدادی از نرم افزارهای ایرانی را حذف کرد و سبب نارضایتی ایرانی‌ها شد در حالی که شرکت اپل از ابتدا گفته بود اپلیکیشنهای کشورهای تحت تحریم نظیر ایران، کره شمالی و کوبا را در اپ‌استور خود نمی‌پذیرم. سیستم اپل بسته است و فقط از اپ‌استور اپل می‌توان اپلیکیشنهای ios را دانلود کرد. تنها کاری که شرکت اپل انجام داده اجرای قانونی از پیش اعلام شده خود بوده است ولی ما می‌گوییم با ایران دشمنی دارد. در صورتی که حذف اپلیکیشن‌ها مختص ایران نبود بلکه به دلیل نقض قانون حاکم بر گواهی توسعه سازمانی مبنی بر اجازه نداشتن شرکت‌ها برای ارائه اپلیکشن خود به مشتری یا مصرف کننده نهایی، شرکت اپل گواهی‌ها توسعه سازمانی را دقیق‌تر بررسی کرد و با اپلیکیشنهای ایرانی مواجه شد و آن‌ها را مسدود کرد. اصل موضوع مسدود کردن اپلیکیشنهای ios ایرانی به دو سال پیش باز می‌گردد و ناگهان رخ نداده است.»
او در مورد حذف تلگرام طلایی و هاتگرام توسط سیستم گوگل‌پلی پروتکت توضیح داد: «سیستم گوگل‌پلی پروتکت مانند آنتی‌ویروس عمل کرده و اپلیکیشنهای مخرب را به کاربران معرفی می‌کند. در رابطه با دلیل حذف تلگرامی طلایی و هاتگرام گزارشی منتشر نشد ولی دلیل آن می‌تواند نقض حریم شخصی بوده باشد. به این دلیل که با نصب تلگرام طلایی یا هاتگرام این اپلیکیشن‌ها بدون اجازه کاربر او را از برخی کانال‌ها خارج و یا عضو کانال‌های تبلیغاتی می‌کردند.»
هیچ لیستی از اپلیکیشنهای کسب‌و‌کارهای ایرانی که توسط گوگل حذف شده باشند منتشر نشد
او ادامه داد: «به دلیل مجاورت زمانی انسداد اپلیکیشنهایios ایرانی و حذف تلگرام طلایی و هاتگرام این جو به وجود آمد که حق ایرانی‌ها در حال تضییع است. افراد در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از حذف تلگرام طلایی و هاتگرام و اپلیکیشن برخی کسب‌و‌کارهای ایرانی صحبت کردند در صورتی که هیچ لیستی از اپلیکیشنهای کسب‌و‌کارهای ایرانی که توسط گوگل حذف شده باشند منتشر نشد. این موضوع محدود به تلگرام طلایی و هاتگرام بود و معلوم نیست چنین ادعایی واقعی باشد. کاری که گوگل و اپل انجام دادند شمشیر کشیدن بر کسب‌و‌کارهای ایرانی نبود.»
میلاد نوری با بیان اینکه سیستم عامل اندروید متن باز است بنابراین هیچگاه تحریم نمی‌کند و اپلیکیشنهای ایرانی را حدف نخواهد کرد، گفت: «سیستم عامل اندروید و گوگل‌پلی ماهیت متفاوتی دارند و متاسفانه این دو یکسان فرض شده اند. ایران مشمول تحریم گوگل‌پلی است و گوگل‌پلی اپلیکیشنهای ایرانی را نمی‌پذیرد، ما با دور زدن تحریم‌ها و به وسیله هویت غیرایرانی اپلیکیشنهای ایرانی را در گوگل پلی ارائه می‌کنیم. اگر در آینده گوگل‌پلی اپلیکیشن ایرانی را حذف کند نباید ناراحت شد چون فهمیده است که تحریمش را دور زده ایم ولی سیستم عامل اندروید هیچگاه تحریم نمی‌کند.»
او ادامه داد: «اگر زمانی قصد شود تا اپ‌های ایرانی از گوشی ایرانی‌ها حذف شود آن زمان می‌شود گوگل‌پلی پروتکت را غیر فعال کرد و خوبی اندروید این است که اپلیکیشن‌ها را می‌توان از سورس‌های دیگری نظیر کافه بازار یا بوسیله لینک مستقیم هم نصب کرد. گوگل‌پلی پروتکت دلیلی برای حذف کافه بازار ندارد و صرفا بدافزارها را حذف می‌کند. تعمیم حذف تلگرام طلایی و هاتگرام به کسب‌و‌کارهای ایرانی کار رسانه‌ای است. »
نام نسخه کاستمایز شده اندروید سیستم عامل ملی نیست
نوری با بیان اینکه اگر قرار است سیستم عامل ملی با ایجاد تغییرات روی سیستم عامل اندروید صورت پذیرد، اسم آن سیستم عامل ملی نیست، گفت: «نام سیستم‌عامل کاستمایز اندروید سیستم عامل ملی نیست و می‌توان اسم آن را ایران اندروید گذاشت. نظیر این کار در دنیا انجام می‌شود برای مثال سامسونگ اپلیکیشن های خود را در نسخه کاستمایز شده سیستم عامل اندروید ارائه می‌دهد. ایران هم می‌تواند نسخه کاستمایز شده اندروید را در اختیار کاربر قرار دهد تا اگر خواستند اقدام به نصب آن کنند و تولید کننده ها موبایل ایرانی هم از آن استفاده کنند.»
او ادامه داد: «در گزارش اخیر گوگل اعلام شد سیستم عامل اندروید ۲.۵ میلیارد کاربر دارد و به این دلیل سرعت پیشرفت خیلی زیادی دارد. بنابراین منطقی نیست که سیستم عامل بومی ایجاد شود که شاید ده سال آینده به تکنولوژی حال حاضر اندروید برسد. می‌توان اندروید ایرانی را روی گوشی‌های ایرانی نصب کرد و برای مثال به آن تاریخ شمسی و اوقات شرعی اضافه کرد. حتی نوکیا که در سیستم عامل موبایل پیشگام بود در حال حاضر در حال استفاده از سیستم عامل اندروید روی گوشی‌های خود است. ساخت سیستم عامل ایرانی عقلانی نیست. سیستم عامل ملی مثل لینوکس، موتور جستجو و ایمیل ملی، کاری رسانه ای برای حیف و میل بودجه است.»
این برنامه نویس با بیان اینکه سیستم عامل اندروید یک کار جمعی است، گفت: «با اینکه گوگل سیستم عامل اندروید را تولید کرده ولی به دلیل متن باز بودن، سیستم عامل اندروید مالک ندارد. سیستم متن باز می‌خواهد ایران را تحریم کند؟ اگر هم روزی چنین اتفاقی بیفتد ایرانی‌های می‌توانند با غیر فعالل کردن گوگل‌پلی پروتکت دوباره اپلیکیشنهای ایرانی را نصب کنند و یا ایران می‌تواند نسخه ای از اندروید را کاستمایز کند به این معنی که گوگل پلی را از آن حذف کرده در اختیار سازنده‌های گوشی و مردم قرار دهد.»
هنوز در تولید تلفن همراه مشکل داریم
او در ادامه گفت: «نصب سیستم عامل‌های کاستمایز شده که اصطلاحا به آن‌ها کاستم‌رام گفته می‌شود مثل نصب اپلیکیشن نیست که هر فرد بتواند آن را نصب کند. راحت‌ترین راه این است که زمانی که تلفن همراه خریداری می‌شود این سیستم عامل روی گوشی نصب باشد. هنوز در تولید تلفن همراه مشکل داریم و بهتر است با سیستم عامل اندروید فعلی گوشی تولید کنیم و در ساخت سخت افزار به بلوغ برسیم. آنطور که از مطالعاتم فهمیدم گوشی جی‌ال‌ایکس هم تولید چین است.»
میلاد نوری با بیان اینکه قطعا منظور از سیستم عامل ملی کاستمایز کردن اندروید است، گفت: «قبلا در کاستمایز لینوکس شکست خوردیم و علم نوشتن یک سیستم عامل مجزا در ایران وجود ندارد. به فرض که بتوانیم سیستم‌عامل بومی بنویسیم. آیا صرفه دارد؟ برای ۳۰ میلیون نفر می‌خواهیم سیستم عامل تولید کنیم؟ آیا کشورهای همسایه با سیستم عامل ایرانی گوشی تولید می‌کنند؟ وقتی مخاطبی ندارد تولید سیستم عامل ملی صرفه نخواهد داشت. موتور جستجوی ملی هم به همین دلیل شکست خورد ولی چین به دلیل کاربران زیاد و پاسخگو بودن به نیاز کاربر توانست موتور جستجوی ملی موفق داشته باشد.»
سیستم عامل امن و مستقل می خواهیم
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در این مورد به خبرنگار وبنا گفت: « منظور ما این است که سیستم‌عاملی داشته باشیم که با کمترین میزان نفوذپذیری و نداشتن بکدور (backdoor) به لحاظ امنیتی قابل اطمینان باشد و از سوی دیگر مستقل باشد تا دیگری نتواند آن را قطع کند.»
امیر ناظمی با بیان اینکه سیستم عامل ملی می‌تواند کاستمایز شده یک سیستم متن باز باشد، گفت: «قصد ما این نیست که تمام سیستم عامل‌ها در ایران بومی شوند بلکه می‌خواهیم یک سیستم‌عامل با دو ویژگی امنیت و استقلال هم وجود داشته باشد حتی اگر پاسخگوی یک درصد از نیازهای ما باشد.»
او ادامه داد: «هدف این نیست که دولت این سیستم عامل را تولید کند. گروه‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها گوشی‌های موبایل را با سیستم عامل اندرویدی تولید کرده اند و همین می‌تواند نیاز ما را برطرف کند. فرض ما این است که سیستم عاملی نه برای استفاده کل بازار بلکه حتی در درصد کمی از بازار در موضوعاتی که امنیت و استقلال آن برای ما اهمیت دارد وجود داشته باشد.»
با کنار هم گذاشتن مطالب بیان شده به نظر می آید اولویت در زمینه سیستم عامل ملی بیش از صرفه اقتصادی ناظر بر امنیت و استقلال است.
