وبسایت «مشق نو» طبق روال چند سال اخیر خود، به‌تازگی گزارشی از میزان رشد کاربران اینستاگرام در کشور و رفتار آن‌ها منتشر کرده است؛ گزارشی که آمار جالبی درباره میزان رشد مثبت و منفی صفحات مختلف این شبکه اجتماعی ارائه می‌دهد. براساس این گزارش، تعداد صفحات پرمخاطب اینستاگرام فارسی علی‌رغم فیلترینگ گسترده، افزایش یافته است. همچنین این گزارش می‌گوید که تعداد صفحات مبتذل نیز در این شبکه اجتماعی رو به کاهش است.
رشد ۲۱ درصدی تعداد صفحات پرمخاطب
براساس این گزارش که توسط «ابوالفضل حاجی‌زادگان»، پژوهشگر اجتماعی «مشق نو» انجام شده است، طی یک سال گذشته میزان تعداد صفحات پرمخاطب اینستاگرام با ۲۱ درصد رشد مواجه شده و به عدد ۳۲۱۲ رسیده است. این درحالی است که این شبکه اجتماعی تنها با فیلترشکن در دسترس کاربران کشور قرار می‌گیرد.
دیگر داده‌های این گزارش حاکی از آن است که سهم صفحه‌های «طنز و سرگرمی» در ادامه روند نزولی پیشین، در پاییز سال جاری به ۲۷ درصد کاهش پیدا کرده است. سهم این صفحه‌ها در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به‌ترتیب ۳۳ و ۳۰ درصد از کل صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی بوده است.
صفحه‌های «آموزشی» و صفحه‌های «کسب‌وکار» هم موفق شده‌اند رشد کنند و درحالی‌که در سال ۱۳۹۸، تنها ۵ درصد از صفحه‌های پرمخاطب ایرانی در اینستاگرام محتوای آموزشی منتشر می‌کردند، حالا این عدد در پاییز سال ۱۴۰۲ به ۱۶ درصد رسیده است. همچنین درحالی‌که در سال ۹۸، تنها ۲ درصد از صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی را صفحه‌های «کسب‌وکار» تشکیل می‌دادند، این آمار در سال جاری به ۱۱ درصد افزایش پیدا کرده است.
آن‌طور که مشق نو گزارش داده، یکی دیگر از تغییرات مشهود در بین صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی، ظهور صفحه‌های «احساسی» است. این صفحه‌ها غالباً احساسات منفی انسان‌ها (مانند شکست‌های عاطفی، تنهایی، دلخوری، غم و…) را بازنمایی می‌کنند. درحالی‌که تا دو سال پیش صفحه‌های احساسی هیچ سهمی در بین صفحه‌های پرمخاطب ایرانی اینستاگرام نداشتند، در پاییز ۱۴۰۲ این صفحه‌ها ۴/۲ درصد از صفحه‌های پرمخاطب را به خود اختصاص داده و بالاتر از صفحه‌های سیاسی قرار گرفته‌اند.
صفحات گردشگری نیز به رشد تدریجی سهمشان در بین صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی ادامه داده‌اند و در سال جاری به سهم ۱/۲ درصدی رسیده‌اند. تداوم اقبال کاربران اینستاگرام نسبت به صفحه‌های گردشگری می‌تواند کمک قابل‌توجهی به صنعت گردشگری کشور کند.
آمار کاهشی ابتذال
با وجود اینکه «ابتذال» شبکه‌های اجتماعی آنلاین دستاویزی همیشگی برای محدود‌کردن دسترسی شهروندان به این پلتفرم‌ها بوده است، یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سهم صفحه‌های پورنوگرافی (صفحات دارای محتوای بزرگسال) کماکان به‌طور معناداری رو به کاهش است. درحالی‌که در سال ۱۳۹۸، ۹ درصد از صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی محتواهای بزرگسال منتشر می‌کرده‌اند، این نسبت در سال ۱۴۰۲ به ۲/۱ درصد رسیده است.
یکی دیگر از تغییرات جالب توجه در توزیع صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی، افزایش تدریجی سهم صفحه‌های مذهبی است. این اتفاق نشان می‌دهد که اینستاگرام ایرانی به‌سمت فراگیرترشدن حرکت می‌کند و نکته دیگر آنکه به‌نظر می‌رسد مبلغان مذهبی نیز به این نتیجه رسیده‌اند که صرفاً با اتکا بر رسانه‌های رسمی و پلتفرم‌های «بومی» نمی‌توانند به‌اندازه کافی روی کاربران تأثیر بگذارند.
درحالی‌که در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰، سهم زنان در بین گردانندگان صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرام ایرانی از ۳۲ درصد به حدود ۴۲ رسید، طی دو سال گذشته، تغییر چشمگیری در توزیع جنسیتی صفحه‌های پرمخاطب فعال اینستاگرام ایرانی ایجاد نشده است.
همچنین به‌جز صفحه‌های «سبک زندگی»، «مد و زیبایی» و «مذهبی»، در سایر حوزه‌ها توزیع جنسیتی صاحبان صفحه‌های پرمخاطب در اینستاگرام ایرانی طی سال‌های گذشته، غالباً به‌سمت متوازن‌تر شدن حرکت کرده است. به عنوان مثال، درحالی‌که در سال ۱۳۹۸ تنها ۱۴ درصد از صاحبان صفحه‌های آموزشی پرمخاطب در اینستاگرام ایرانی زن بودند، این نسبت در سال جاری به ۴۵ درصد رسیده است.
توزیع جغرافیایی صفحه‌های پرمخاطب، بعد از تغییری معنادار در فاصله سال‌های ۹۸ تا ۹۹، تاکنون تغییر محسوسی نداشته است. از هر پنج صفحه پرمخاطب فعال ایرانی در اینستاگرام، چهار موردشان در داخل ایران هستند.
«علی دایی»، «فرهنگ هلاکویی» و «شادمهر عقیلی» از پرطرفدارترین‌ها هستند
براساس گراف‌هایی که در این گزارش آمده است، در بین صفحات سینمایی، «نوید محمدزاده» و در بین صفحات طنز اکانت مربوط به «مجتبی شفیعی» بیشترین مرجعیت را دارند. بیشترین سهم در بین صفحات احساسی نیز مربوط به محتوای مرتبط با شادمهر عقیلی است و در بخش صفحات انگیزشی، فرهنگ هلاکویی بیشترین مرجعیت را دارد. این گزارش می‌افزاید که در بین صفحات ورزشی، علی دایی بیشترین محوریت پست‌ها را دارد.
این گزارش همچنین به این موضوع اشاره کرده است که بعد از فیلترینگ، «حسن ریوندی» دیگر پرمخاطب‌ترین صفحه اینستاگرام فارسی را ندارد و این رتبه به بی‌بی‌سی فارسی رسیده است.
این گزارش نشان می‌دهد که فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام طی یک سال اخیر، نه‌تنها منجر به کاهش تعداد مخاطبان نشده، بلکه این آمار همچنان روند افزایشی خود را طی کرده است. این آمار می‌تواند به مسئولان این حوزه اخطار دهد که با فیلترکردن یک پلتفرم خارجی، شرایط رشد پلتفرم‌های داخلی فراهم نمی‌شود و تنها انحصار بر بازار حاکم می‌شود.
