وبنا – فرزانه نزاکتی – وبلاگ عرصه جدیدی است که همزمان با دیگر نقاط جهان در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است. کمتر کسی است که قدم به دنیای مجازی گذاشته باشد و با وبلاگ ناآشنا باشد. نتایج یک پایان نامه در این باره نشان می دهد که ۴۲ درصد از کاربران اینترنت در خاورمیانه، ایرانی هستند و حدود ۷۰ درصد از این کاربران نیز دارای یک تا دو وبلاگ هستند. وبلاگ یا بلاگ ترکیبی است از دو کلمه وب به معنای شبکه جهانی و لاگ به معنای گزارش روزانه یا روز نوشت؛ یاداشت‌هایی که در وبلاگ نوشته می شوند، ممکن است خاطرات شخصی، خبر، مقالات علمی و هرگونه مطلب قابل نگارشی باشند. فضای وبلاگ برخلاف فضای سایت غیررسمی و با ادبیاتی خودمانی است. قالب وبلاگ به عنوان فضای متعلق به‌فرد شناخته شده است که از یک‌پیوستگی پیام برخوردار است.
تعداد وبلاگ ها در ابتدا بسیار اندک بود، زیرا تنها کسانی این امکان برایشان میسر بود که دانش ساخت یک وب سایت را به‌صورت حرفه ای داشتند، اما در سال ۱۹۹۹ با راه اندازی چندین سرویس رایگان و ارزان قیمت، تعداد وبلاگ‌ها ناگهان رو به افزایش نهاد. ما اکنون با یک رشد کمی و کیفی انفجاری وبلاگ‌ها مواجه هستیم به گونه ای که شروع ۱۰۰ وبلاگ در سالهای ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ به ۵۰ میلیون وبلاگ در سال ۲۰۰۵ تبدیل شده است.
پدیده وبلاگ نویسی در ایران نیز برای نخستین بار در سال ۱۳۸۰ آغاز شد. نخستین وبلاگ فارسی در همین سال توسط سلمان جریری و پس از وی حسین درخشان راه اندازی شد. یک سال بعد، اوّلین سرویس وبلاگ نویسی ویژه فارسی زبانان در وب سایت پرشین‌بلاگ در ایران آغاز به کار کرد. در حال حاضر پنج بلاگ سرویس یا سایت اصلی ارایه دهنده خدمات رایگان وبلاگ نویسی فارسی بر روی اینترنت وجود دارد: پرشین بلاگ، بلاگفا، میهن بلاگ، بلاگ اسکای و پارسی بلاگ. البته به این آمار باید سایت بلاگر که زیر مجموعه گوگل است و سایر وب سایت‌های خارجی که امکان فارسی نویسی به کاربران می دهند نیز بر لیست اضافه کرد.
بنابراین نکته مهمی که نباید فراموش کرد این است که در حال حاضر وبلاگ نویسی نیاز به دانش فنی کمی دارد و به همین دلیل است که در میان جوانان ایرانی با هر سطحی از تخصص، وبلاگ نویسان فعالی دیده می شود. به طور کلی، ایرانیان استعداد شگرفی در زمینه تولید محتوا در فضای وبلاگی از خود نشان داده اند. کسب رتبه چهارم وبلاگ نویسی در سالهای ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ و دارا بودن رتبه ۱۲ در سال ۱۳۸۵ بر طبق آمارهای مستند سایت های رصدکننده اینترنت مستندی بر این مدعاست.
وبلاگ از این نظر که دسترسی به ابزارهای تولید، توزیع و مصرف فرهنگی و در نتیجه مشارکت فرهنگی را ارتقاء می دهد، یک امکان برای توسعه فرهنگی خوانده شده است. این رسانه همچنین می تواند با فراهم آوردن زمینه برای دسترسی همگانی و برابر و امکان مباحثه در همه امور، حوزه عمومی را گسترش دهد. حتی بعضی از نظریه پردازان معتقدند که اینترنت خود یک حوزه عمومی نوین که می توان آن را “حوزه عمومی مجازی یا سایبر” نامید، به وجود آورده است.
اما آن چه در ایران کمتر کسی به آن توجه می کند، وجه اقتصادی کار در فضای وب و به خصوص وبلاگ است. آیا تا به حال از خود پرسیده اید که هزینه های بلاگ سرویس ها چگونه تامین می شود؟ به عبارت دیگر منابع درآمدی سایت هایی که خدمات وبلاگ را بصورت رایگان ارائه می دهند چیست؟ مدیران بلاگ سرویس ها با چه هدفی به این زمینه روی آورده اند؟ برای پاسخ گفتن به این پرسش ها و آشنایی با زمینه های کاری یک بلاگ سرویس ایرانی، به سراغ دکتر مهدی بوترابی، مدیر گروه سایت های پرشین بلاگ، رفته ایم. وی فارغ التحصیل دکترای تاریخ با گرایش تاریخ ایران پیش از اسلام از دانشگاه تربیت مدرس است. دکتر بوترابی علاوه بر تدریس، تاکنون بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب در زمینه علوم انسانی و کامپیوتر چاپ نموده است. در حال حاضر او صاحب چند شرکت تجاری و فعالیت اصلی اش در زمینه فناوری اطلاعات (IT) است. حاصل این گفتگو را در زیر می خوانید:
با بازکردن صفحه اصلی پرشین بلاگ این جمله به چشم می خورد که “پرشین بلاگ بزرگترین جامعه اینترنتی ایرانیان”؛ آیا این جمله هنوز هم شعار پرشین بلاگ است؟
– این شعار اولیه پرشین بلاگ بوده است. می دانید که پرشین بلاگ در خرداد ماه ۱۳۸۱ تاسیس شد. من اواخر سال ۸۲ به این تیم ملحق شدم اما از آن پس نیز در جهت تحقق این شعار تلاش کردم چون مورد علاقه بنده نیز هست.
تعریف شما از جامعه اینترنتی چیست؟
– در اینترنت معمولا وبلاگ اجتماع یا جامعه نیست. در زمانی که پرشین بلاگ فعال شد، این شعار مهمترین مرکز تجمع اینترنتی را نشان می داد. به دو تعبیر این شعار همچنان درست است: اول این که در هیچ بلاگ سرویسی تعاملات اجتماعی به اندازه پرشین بلاگ نیست. تعداد گردهمایی هایی که اعضای پرشین بلاگ برگذار می کنند_ شامل جشنواره و نشست و مراسم و …_ چندین برابر بلاگ سرویس های دیگر است. دوم اینکه پرشین بلاگ صرفا یک بلاگ سرویس نیست. داخل آن سرویس های دیگری قرار داده شده است مانند سرویس آماری پرشین استتس. همه بلاگ سرویس ها استتس خود را از جای دیگر می گیرند اما صدها هزار وبلاگ مشتری خدمات آماری گروه سایت های اینترنتی پرشین بلاگ هستند.
ممکن است درباره نسخه جدید پرشین بلاگ هم توضیح فرمایید؟
– نسخه جدید پرشین بلاگ که روی دامنه MyPersianblog.com[4] به صورت آزمایشی ارائه شده است، مجهز به سیستم های جدید و قابل رقابت با سرویس های خارجی وردپرس و بلاگ اسپات است. سرعت لود این سیستم بالاست و قالب ها و طرح های جدید و متنوعی دارد. این سیستم از نظر مدیریتی و کار تخصصی محصول تقریبا دو سال کار یک تیم چهار نفره است که تا چند هفته دیگر بر روی دامنه اصلی Persianblog.ir قرار می گیرد. تیم فناوری اطلاعات و ارتباطاتی که مدیریت آن را برعهده دارم، از سال ۷۰ تا کنون تجربه کار گروهی و شرکتی دارد و سعی کرده ایم از تمام این تجارب به نحو احسن استفاده کنیم. با راه اندازی این نسخه، رقابت با سرویس های خارجی معنا پیدا می کند.
ظاهرا خود شما هم وبلاگ نویس فعالی هستید. چند وبلاگ دارید و در چه زمینه هایی می نویسید؟
– بله چندین وبلاگ دارم. در وبلاگی به نام اینترنت ایده ها و مطالبم درحوزه IT را می نویسم. در وبلاگ اکرنه عقاید شخصی و سیاسی ام را می نویسم. وبلاگ طنز نیز دارم و در مورد هم تباران تاجیک نیز مطلبی در وبلاگ پامیران مینویسم. در بعضی وبلاگ های گروهی مانند وبلاگ ویسپوران و منجی نیز به عنوان عضو مهمان گاهی مینویسم.
در حال حاضر چه تعداد وبلاگ در پرشین بلاگ وجود دارد؟
– تا کنون یک میلیون ۲۰۰ هزار ID و چند صدهزار وبلاگ فعال در پرشین بلاگ ثبت شده است. البته می دانید که دامنه ما سرقت شد و این برای یک سایت ضربه ای نهایی است اما پرشین بلاگ از این بحران سرافراز بیرون آمد هر چند نتوانستیم دامنه را پس بگیریم ولی به آینده مطمئن تر از گذشته ایم.
گروه سایت های ما روزبروز فعالتر می شود، به طوری که الان پرشین استت بیش از ۴۰۰ هزار کاربر دارد .همچنین مای پردیس که ده ها هزار عضو دارد و در ماه گذشته دو بار بالاترین رکورد خود را شکسته است. وبلاگ های همکاری داوطلبانه یا فنز نیز که باشگاه طرفداران پرشین بلاگ است و سایت تودی لینک را سایت تکنوراتی در زمره سایت های برتر معرفی کرد.
تعداد بازدیدکننده های پرشین بلاگ چقدر است؟
– تعداد بازدید ماهانه پرشین بلاگ بالغ بر ده ها میلیون نمایش است که به همین جهت در زمره پر بازدید ترین سایت های فارسی است و البته گروه سایت های پرشین بلاگ بزرگترین گروه سایت های فارسی زبان است.
فعالان عرصه بلاگ همیشه از مشکلات مالی گلایه داشته اند. شما چطور؟ پس از سرقت دامنه با مشکلات مالی چطور کنار آمدید؟
– مشکلات مالی پرشین بلاگ پس از سرقت دامنه، قطعا بیشتر شده است. کار کردن در بخش خصوصی در ایران سخت است. در زمینه IT و وب سخت تر و در زمینه بلاگ سرویس واقعا سخت تر است. ما موقعیتی داریم که دائما در حال تغییر است چه از نظر نیرو و چه سرمایه و شرایط اجتماعی و غیره.
ماهیت دموکراتیک وبلاگ چطور؟ آیا آزادی بیانی که در وبلاگ نویسی وجود دارد هم باعث اخلال در پیشرفت کار شما می شود؟
– خیر. درست است که جو در مورد وبلاگ حساس شده است اما این از نظر اقتصادی اهمیت ندارد. مهم این است که بازار هنوز در این زمینه بالغ نشده است و باید تلاش جمعی سایت ها در این زمینه ادامه یابد.
اقتصاد پرشین بلاگ به انتخابات و مسائل سیاسی هم ربط دارد. اگر جو امید به آینده در بین بلاگرها ایجاد شود بر فعالیت های خود می افزایند و برعکس ناامیدی موجب مهاجرت مغزها و قلب ها و قلم های دیجیتال می شود.
در حال حاضر درآمد پرشین بلاگ تنها از طریق تبلیغات است؟
– بله. مهمترین بخش از درآمدهای پرشین بلاگ، تبلیغات است. الگوی درآمدی پرشین بلاگ از راه ترافیک است که از این طریق بازاریابی الکترونیک و نمایش بنرهای تبلیغاتی صورت می گیرد. انجام تبلیغات برخی از دیگر سایت ها نیز از منابع درآمدی ماست.
برخی از وبلاگ ها با وارد نمودن کدهای خاص، تبلیغات روی وبلاگ را حذف می کنند آیا آن ها را می بندید؟ یا لااقل اخطار می دهید؟
– خیر. با وجود اینکه برخلاف پروتکل ماست، چون تعداد آنها اندک است با آن ها کاری نداریم و فعلا اقدام خاصی انجام نمی دهیم.
مخاطب هدف تبلیغات وبلاگ کیست؟ به عبارت دیگر تبلیغات براساس چه منطقی روی وبلاگ قرار می گیرد؟
– ما برای این کار یک سیستم تبلیغاتی داریم. در حوزه IT همه کارها مستشاری است چرا که این دانش در خارج از کشور تولید شده است و قواعدی دارد و ما فقط در بخش هایی از آن می توانیم بومی سازی کنیم. این سیستم هدایت تبلیغات؛ بنرها را بصورت تصادفی روی وبلاگ ها قرار می دهد. ولی امکان آن را نیز دارد که بر اساس محتوای هر وبلاگ تبلیغات خاصی را به آن اختصاص دهد یا بر اساس مکان مخاطب تبلیغات خاصی مثلا مربوط به انتخابات مجلس در یک استان یا شهر را نمایش دهد.
به عنوان مدیر سایت، نظر شما درباره همخوانی آگهی با محتوای وبلاگ چیست؟
– قطعا بهتر است که آگهی با محتوای وبلاگ همخوانی داشته باشد. ما قبلا برای آگهی هایی مثل فروش کتاب چنین کاری کرده ایم اما بازار هنوز چنین امکانی را نمی شناسد. در عین حال در وبلاگ تبلیغ بصورت برندینگ اتفاق می افتد و توجه به این نکته نیز لازم است که برندهای خاص و عام داریم و کسانی که فعلا از اینترنت برای بازاریابی استفاده می کنند با مخاطبان عام برخورد می کنند.
به نظر می آید که تنوع آگهی های پرشین بلاگ کم است. در بسیاری از وبلاگ ها آگهی یکسان است. آیا در پذیرش نوع آگهی محدودیتی دارید؟
– خیر. اگر هر وبلاگ را چند بار رفرش کنید دامنه آگهی های درون وبلاگ مشخص می شود. در مورد صفحه اول هم همین طور است اما تنوع آن کمتر است. در صفحه اول بعضی از مشتریان ما صد در صدی هستند یعنی تمام مدت نمایش داده می شوند. بعضی دیگر ۵۰ درصدی یا کمتر هستند که تغییر می کنند. این بر اساس خواست مشتری است. گاهی اوقات تبلیغات یک مشتری به چشم نمی آید که به دلیل کم بودن تعداد نمایش در ظرف عظیم وبلاگ های فارسی است. معمولا توصیه می شود که مشتریان کمتر از ۲۰ تا ۳۰ هزار بار نمایش در روز سفارش ندهند چون آگهی شان کمتر دیده می شود.
قیمت هر آگهی در پرشین بلاگ چقدر است؟
– ۱تا ۲ تومان برای هر بار نمایش.
به عنوان آخرین سئوال، نگاه شما به عرصه وبلاگ بیشتر اجتماعی و سیاسی است یا تجاری؟
– نگاهم بعنوان مدیر گروه سایت ها به پرشین بلاگ یک نگاه کاملا تجاری و اقتصادی است. هر چند به عنوان یک وبلاگنویس یا پژوهشگر ممکن است دیدگاه های اجتماعی و سیاسی و علمی نیز داشته باشم.
مصاحبه مدیر پرشین بلاگ در سایت فراجو
