محمد مهدی مولایی- دنیای کامپیوتر و ارتباطات – سایت الکسا alexa.com از ابزارهای سنجش وضعیت سایت‌های اینترنتی است. الکسا اطلاعات مربوط به بازدیدکنندگان و وضعیت سایت‌های اینترنتی نسبت به دیگر سایت‌ها را تخمین می‌زند. هر چند اطلاعاتی که الکسا در مورد سایت‌های اینترنتی ارائه می‌دهد دقیق نیست و این ابزار برای تهیه آمار و اطلاعات از منابع محدودی استفاده می‌کند، ولی در بین منابع اطلاعاتی قابل دسترس از جمله منابع قابل قبول‌تر محسوب می‌شود که اغلب در تحلیل‌ها به آمار آن استناد می‌شود. الکسا در ماه‌های اخیر لیست سایت‌هایی که بیشتر مورد مراجعه کاربران اینترنتی قرار گرفته‌اند را به تفکیک کاربران هر کشور منتشر کرده است. لیست ۱۰۰ سایت برتر مورد مراجعه کاربران ایرانی به روایت الکسا، همانطور که گفته شد حتما با ۱۰۰ سایت اول کاربران ایرانی تفاوت‌هایی دارد، ولی از آنجایی که تنها مرجع قابل دسترس درباره اینترنت فارسی و رفتار کاربران ایرانی نسبت به سایت‌ها است می‌توان با اندکی چشم‌پوشی آن را مورد استفاده قرار داد. انتشار این لیست و مشاهده چند نکته قابل توجه در آن بهانه‌ای شد برای نگاهی دوباره به وضعیت وب فارسی.
۱- در بین ۲۰ سایت اول در بین کاربران ایرانی، ۸ سایت مالکیت ایرانی و ۱۲ سایت مالکیت غیرایرانی دارند. سایت‌های غیرایرانی، همگی سایت‌های پربیننده بین‌المللی از قبیل گوگل، یوتیوب، ویکی‌پدیا و یاهو هستند که تقریبا در همه کشورها در بین ۲۰ سایت برتر قرار دارند. بنابراین ترکیب ۸ به ۱۲ منطقی و قابل قبول به نظر می‌رسد. کاربران ایرانی به عنوان بخشی از شبکه جهانی اینترنت، همگام با کاربرانی با ملیت‌های متفاوت، مخاطبان تعدادی از سایت‌ها و ابزارهای اینترنتی هستند که نقشی جهانی پیدا کرده‌اند. همین که حدود نیمی از سایت‌های مورد مراجعه کاربران ایرانی، سایت‌هایی با مالکیت ایرانی هستند، نشانه‌ای از موفقیت نسبی سایت‌های داخل کشور و حضور فعال وب‌فارسی در دل وب جهانی است.
در یک شبکه بین‌المللی که با هدف پشت سرگذاشتن مرزها به وجود آمده، نمی‌توان انتظار داشت کاربران ایرانی فقط مراجعه‌کننده سایت‌های داخلی باشند. در این میان نگاهی به سایت‌های پربیننده در سایر کشورها هم نشان می‌دهد ایران در وضعیت قابل قبول و میانه‌ای قرار دارد. در حالی که در ایران ۱۲ سایت پربیننده، سایت‌های بین‌المللی هستند، از بین ۲۰ سایت اول کاربران در کشورهای مختلف، در کره‌جنوبی ۱۰ سایت، در روسیه ۷ سایت، فرانسه ۱۲ سایت، ترکیه ۱۰ سایت، الجزایر ۱۷ سایت، مکزیک ۱۷ سایت و امارات متحده عربی ۱۲ سایت بین‌المللی هستند.
۲- در بین ۲۰ سایت اول، تنها در چهار سایت (دو سایت سازمانی و دو سایت خبری)، کاربران فقط مخاطبان مصرف‌کننده هستند. هر چند که در این چهار سایت هم امکانات تعاملی محدودی برای کاربران وجود دارد، اما در سایر سایت‌ها (یعنی ۱۶ سایت از ۲۰ سایت) کاربران نقش اساسی و کلیدی دارند و در واقع ادامه فعالیت این سایت‌ها به فعالیت کاربران‌شان بستگی دارد. در میان لیست بیست‌تایی، دو موتور جست‌وجو، دو پورتال، شش ابزار انتشار، چهار سایت اشتراک فابل، یک جامعه مجازی و یک دانش‌نامه آزاد همگی ابزارها و سایت‌هایی هستند که کاربران به کمک آنها حضور پررنگ و قابل توجهی در دنیای مجازی دارند. این همان نقش کلیدی است که کاربران اینترنتی قرار است در وب جدید بر عهده داشته باشند.
کاربران از طریق ابزارهای انتشار، دیدگاه‌هایشان را منتشر می‌کنند، از طریق سایت‌های اشتراک فایل، تصاویر، صداها و فیلم‌های تولیدی خودشان را به اشتراک می‌گذارند و مدخل‌های دانش‌نامه‌های آزاد را خودشان تهیه و تدوین می‌کنند. همه اینها جلوه‌هایی از روزنامه‌نگاری شهروندی است که در آن کاربران و مخاطبان نه مصرف‌کننده، که خود تولیدکننده و ارسال‌کنندگان محتوا هستند. جای خوشحالی است که در این زمینه کاربران ایرانی نه تنها نسبت به کاربران جهانی عقب نسیتند، بلکه از کاربران اکثر کشورهای در حال توسعه مشابه ایران وضعیت بهتری دارند.
۳- حضور شش سایت ابزار انتشار که همگی سرویس‌دهنده وبلاگ هستند در بین لیست بیست‌تایی بیش از همه جالب توجه است. در این میان، چهار سرویس‌وبلاگ ایرانی (بلاگفا، میهن‌بلاگ، بلاگ‌اسکای، پرشین‌بلاگ) و دو سرویس‌وبلاگ غیر ایرانی (بلاگر و وردپرس) هستند. سایت بلاگفا که در رتبه سوم ۲۰ سایت اول قرار دارد در واقع اولین سایت با مالکیت ایرانی در این لیست است. به نظر می‌رسد بعد از گذشت شش سال از تولد وبلاگ‌های فارسی و اولین سرویس‌وبلاگ فارسی (پرشین‌بلاگ)، هنوز هم سرویس وبلاگها جدی‌ترین سایت‌ها و ابزارهای اینترنتی فارسی هستند. وبلاگها یا همان روزنامه‌های شخصی در واقع مهم‌ترین ابزارهای روزنامه‌نگاری شهروندی محسوب می‌شوند که از آن سخن گفته شد. وبلاگ‌های فارسی هر چند از جایگاه جهانی چند سال گذشته‌شان (زبان فارسی چهار سال پیش سومین زبان وبلاگ‌های دنیا بود) چند رده‌ای پایین‌تر آمده‌اند، اما هنوز هم در وب فارسی حرف اول را می‌زنند.
۴- بعد از اشاره به سه نکته مثبت بد نیست اشاره‌ای هم به نکته‌ای ناامیدکننده داشته باشم. جالی خالی سایت‌های حوزه تجارت اینترنتی در بین سایت‌های اول مراجه‌کنندگان کاربران ایرانی به شدت احساس می‌شود. علی‌رغم گسترش سایت‌های تجارت اینترنتی خصوصا در دو سال اخیر، هنوز هیچ‌کدام از فروشگاه‌های اینترنتی و سایت‌های خرید و فروش و پرداخت آنلاین نتوانسته‌اند با اقبال عمومی کاربران ایرانی مواجه شوند و به تبع آن در این لیست هم حضور ندارند. برترین سایت‌های تجاری اینترنتی ایرانی جی.اس.ام و ایستگاه هستند که در رتبه ۲۰ تا ۴۰ جدول قرار می‌گیرند. وب فارسی علی‌رغم گسترش قابل توجهی که در سال‌های اخیر داشته هنوز نیازمند برخورداری از گردش مالی بیشتر و جدی‌‌تر گرفته شدن از سوی نهادهای ایرانی صاحب سرمایه است و این جز با سرمایه‌گذاری بیشتر دولت و بخش خصوصی میسر نمی‌شود.
برای مشاهده جدول ۲۰ سایت اول به آدرس http://www.itna.ir/archives/report/009718.php مراجعه کنید.
این گزارش به نقل از ایتنا منتشر شده است.
