اجرای پروژه پرداختیاری راهکاری است که بانک مرکزی در قبال نگرانیها پیرامون سپردهپذیری، کاهش احتمال فرار شرکتها از انجام تسویه حساب پذیرندههایشان و در نهایت با هدف کاهش کلاهبرداری، دوسال پیش در شهریور ۹۷ کلید زده است. بانک مرکزی اگر چه به عقیده برخی کارشناسان آن طور که باید در این زمینه موفق عمل نکرده است اما تلاش کرده با این رویکرد ریسکهای زیادی را کاهش دهد. تا امروز توافق نامههایی در این زمینه میان برخی از شرکت ها از جمله زرین پال و بازوی اجرایی بانک مرکزی در این پروژه یعنی شاپرک امضا شده است. در واقع در این پروژه شاپرک فقط نقش رگولاتوری و نظارتی را به نیابت از بانک مرکزی باید انجام دهد اما رگولاتور اصلی بانک مرکزی است.
با این حال به نظر میرسد این پروژه هم مانند خیلی از طرحها با مشکلات و چالشهای بسیاری رو به رو بوده و نتوانسته در مرحله عمل رضایت شرکتهای طرف قرارداد را جلب کند. در این زمینه با مصطفی امیری، مدیرعامل شرکت زرین پال گفتگویی داشتیم تا از چالشهایی که در مرحله اجرای این طرح برای این شرکت فعال در حوزه فین تک پیشآمده، بگوید.
او در رابطه با فرآیند اجرای این طرح و امضای تفاهم نامه با بانک مرکزی میگوید: «شهریور سال ۹۷، ۴شرکت با شاپرک در زمینه پرداختیاری تفاهمنامه امضا کردند و زرین پال یکی از اولین شرکت هایی بود که این توافق نامه را طبق چارچوب بانک مرکزی امضا کرد. در حال حاضر دوسال از امضای توافقنامه با شاپرک گذشته است امروز در این مرحله هستیم که چیزی در حدود ۱۰۰شرکت با شاپرک این توافق نامه را امضا کردند در حالی که در پروسه اجرایی تعداد بسیار کمتری شرکت ها ورود پیدا کردهاند. شاپرک سال گذشته چندین بار به شرکت های دارای مجوز پرداختیاری نامه زد و ضربالعجلهای متفاوتی را تعیین کرد که اگر روی پروسه پرداخت یاری قرار نگیرند، اجازه انجام تراکنش برایشان مسدود خواهد شد. امروز چیزی در حدود ۹۰درصد تراکنشهای ما بر روی پروسه پرداختیاری در حال انجام است و پلن ما این است که پیش از پایان هفته کل پذیرندگان را بر روی مکانیزم پرداختیاری داشته باشیم و تسویه را فقط از مکانیزم پرداختیاری انجام بدهیم.این پروسه در اسکیل زرین پال که ۱۵۰ هزار پذیرنده را پشتیبانی می کند پروسه بسیار بزرگی است و هزینه بسیار زیادی را هم به لحاظ اجرایی و هم به لحاظ توسعه ای برای ما داشته است. بیزنس مدلی که بانک مرکزی در مدل پرداختیاری قبول داشت با چیزی که ما انجام داده بودیم متفاوت بود که مجبور شدیم زیرساختی که در طول این۱۰سال توسعه دادیم را از ابتدا توسعه بدهیم. اینکار چیزی درحدود دوسال زمان برده و به صورت جدی حدود یکسال است که کل پروسه توسعه ما بر روی مکانیزم پرداختیاری بوده است.»
او ضمن اشاره به اینکه تا امروز ۱۰۰ شرکت تفاهم نامه با شاپرک امضا کردهاند اما در مرحله عمل تعداد زیادی از این شرکت ها صادقانه عمل نکردهاند گفت: «در واقع کل پروسه انجام تراکنش تا تسویه حساب در مدل پرداختیاری طبق فایلی که ارائه میکنیم توسط شاپرک انجام می شود. اما تاکنون در مدل غیر پرداختیاری همه چیز توسط شرکت ها انجام میشده است. در واقع در این مدل نظارت شاپرک اضافه شده و یکسری عملیات را هم شاپرک به طور مستقیم انجام می دهد تا احتمالا بتواند برخی ریسک ها را کاهش دهد. برای نمونه اگر تراکنشی پیش از این صورت میگرفت شرکت ها متعهد به تسویه حساب بودند ولی در این مدل هم شاپرک و هم شرکتها از تراکنش مطلع هستند و عملیات تسویه حساب را شاپرک انجام می دهد.قبل از این الزامی به استفاده از سامانه های ملی تسویه وجود نداشت.خودمان می توانستیم به صورت داخل بانکی و چندین بار در روز تسویه حساب کنیم. ولی در مکانیزم پرداختیاری تفاوت در این است که تسویه حساب یک بار در روز و طبق مکانیزم پرداختیاری توسط شاپرک صورت میگیرد. نکته قابل توجه این است که باوجود امضای تفاهم نامه میان خیلی از شرکتها و شاپرک عملیات به شیوه دیگری انجام می پذیرد و احتمال اینکه ماجرای سکه ثامن تکرار شود بیشتر خواهد شد.در این روش اگر یک شرکت برای مشتریانش تسویه انجام ندهد هیچ تفاوتی بین سره و ناسره وجود نخواهد داشت.»
امیری ضمن اشاره به اینکه زرین پال خود را متعهد به اجرای چارچوب قانونی میداند، در رابطه با مشکل پیش آمده در تاریخ ۲مرداد ۹۹توضیح داد:«روز پنج شنبه گذشته با وجود اینکه اعلام وصول فایل از سمت ما ساعت ۸ صبح اتفاق افتاده بوده و تاییدیه واریز هم ساعت ۱۰از سمت شاپرک ارسال شده به دلیل اختلالی که در یکی از بانکهای عامل وجود داشت تسویه انجام نشد و در زمانی که پول به بانک مرکزی برای تسویه رسید سیکل پایا و ساتنا تمام شده بود. درواقع از پنج شنبه تا شنبه ساعت۱۱صبح تسویه پذیرنده هایمان انجام نشده است این در حالی است که وجوه از حسابمان کسر شد و همه تکالیف قانونیمان را انجام داده بودیم. طبق پروسه پرداختیاری شاپرک متعهد به زمان تسویه حساب است و اگر مغایرتی اتفاق بیفتد به عهده شاپرک است که بخواهد این مغایرت را برطرف کند. در زمان ایجاد این مشکل خیلی از پذیرنده های ما با شاپرک تماس گرفته بودند و عنوان کرده بودند که تسویه اتجام نشده اما کارشناسان شاپرک به دلیل کملطفی یا بی اطلاعی پاسخهایی ارائه کردهاند که خلاف واقع بوده است. ما از شاپرک به عنوان بازوی نظارتی و رگولاتور انتظار داریم صادقانه با مشتریان برخورد بکند و دلیل این اختلال را بیان کند نه اینکه بخواهد فرافکنی کند و مشکل را به سمت ما پاس بدهد.»
او در ادامه گفت:« البته اگر زرین پال بخواهد پرداختها را خارج از مکانیزم پرداختیاری انجام دهد این امکان را دارد حتی عملیات تسویه را چندین بار در روز تکرار کند و این به لحاظ بازاریابی به مراتب جذبیات بیشتری برای پذیرنده ها خواهد داشت اما ما معتقدیم که قانون باید اجرا بشود و به همین دلیل پذیرنده هایمان را به پرداختیاری منتقل کردیم ولی با اجرای ناقص این طرح یک اختیار و اهرم بازاریابی در اختیار قانون گریزان است که به راحتی می توانند بر روی پذیرندگان ما بازارسازی جدیدی را شروع کنند.»
در نهایت امیری در رابطه با انتظارش از بانک مرکزی عنوان کرد:«اگرچه اینرسی هایی شکل گرفته که پرداختیاری اجرا نشود و خیلی ها دوست دارند پروسه پرداختیاری به شکست منجر شود که نظم بازار موجود بهم نخورد اما بانک مرکزی باید جدی وارد ماجرا شود و منافع بلندمدت خودش و زمینه رشد شرکتها را فراهم کند. خواسته خیلی از شرکت ها و از جمله زرین پال است که بخواهیم بازوی اجرایی رگولاتور به صراحت طبق قانون عمل کند. بنظر می آید با دستور رگولاتر به شاپرک بسیاری از مشکلات جزئی هم قابل برطرف شدن است در غیر اینصورت پروسه پرداختیاری هم مانند خیلی از مسائل دیگری که ضمانت اجرایی کافی و وافی نداشته ممکن است به شکست منجر شود.»