ساماندهی پروانه‌ها و تصویب ضوابط حاکم بر صدور پروانه ارایه خدمات ارتباطات ثابت در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در سال ۹۳؛ نوید عرصه تازه‌ای از فعالیت را برای اپراتورهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنت می‌داد. چرا که این بار پس از یک دهه، پروانه‌های جدید با رویکرد حذف وابستگی به فناوری، سرعت بخشیدن به توسعه خدمات در سراسر کشور و ایجاد رقابت بیشتر در توسعه شبکه و ارایه خدمات ارتباطی و انتقال داده صادر می‌شد، پروانه‌هایی که در دو بخش شبکه و سرویس و با نام‌های FCP و Servco دسته‌بندی شدند. همزمان با حوزه ارتباطات ثابت، ارتباطات سیار نیز تغییراتی را تجربه می‌کرد که حلقه اول آن با ارتقای شبکه اپراتورهای تلفن همراه به نسل ۳ و بالاتر ایجاد شده بود. پهن باند سیار و کاربردهای آن در زندگی روزمره کاربران تلفن همراه پررنگتر شد، اجرای ترابردپذیری (MNP) امکان جدیدتری در اختیار مشترکان تلفن همراه برای تغییر اپراتورشان گذاشت و اپراتورهای مجازی تلفن همراه (MVNO) با رویای ارایه خدمات ارزش افزوده متفاوت وارد فضای ICT شدند. دارندگان پروانه‌های جدید هنوز در حال دست و پنجه نرم‌کردن با الزامات پروانه‌ای و مرزکشی‌های جدید حوزه فعالیت‌شان بودند که شرایط ناشی از وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور از یکسو و تغییر فرهنگ مصرف مردم در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات از سوی دیگر، فضایی متفاوت از پیش‌بینی‌های سال ۹۳ را برای فعالان این عرصه رقم زد. فضایی که این بار دست‌اندرکاران نهاد مقررات‌گذار حوزه ICT را بر آن داشت تا رویکرد کاهش هزینه‌های اپراتوری و استفاده بهینه از منابع و امکانات زیرساختی موجود و توسعه کسب و کارهای حوزه ICT را در تدوین مقررات پُر رنگتر از پیش دنبال کنند. گفت و گو با دکتر علی‌محمد منتظری، مدیرکل دفتر بررسیهای فنی و اقتصادی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی درباره این موضوع پیش روی شماست.
حوزه ICT نیز مانند سایر حوزه‌های کسب و کار تحت تاثیر شرایط اقتصادی کشور قرار گرفته، از سوی دیگر به دلیل ماهیت تکنولوژی و اقبال مردم به استفاده از آن انتظار می‌رود کمتر از شرایط موجود تاثیر بپذیرد. در حوزه تدوین مقررات در این بخش شما چه رویکردهائی را در شرایط فعلی دنبال می‌کنید؟
در هر صورت؛ عرصه کسب و کارهای حوزه ICT نیز از فضای اقتصادی کشور تاثیر می‌پذیرد. شاید تفاوت در تدابیری باشد که با اندیشیدن به آنها و توسعه زیرساخت‌ها، فضای کسب و کار در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات بهبود پبدا کند. در رگولاتوری نیز مقررات، با توجه به شرایط کشور و پیش‌بینی چالش‌های احتمالی در سال ۹۸ تدوین و در کمیسیون تصویب شده است. یکی از مهمترین مصوبات در سال ۹۷ شرایط و تعرفه اجاره و نگهداری فیبر (تار) تاریک بود که با هدف تخصیص بهینه منابع و امکانات و کاهش هزینه‌های اپراتوری برای ایجاد شبکه تصویب شد. پیش از این مصوبه، شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران که دارای شبکه وسیع فیبرنوری هستند، بر روی این بستر خدمات انتقال را ارایه می‌کردند و ساز و کار لازم برای ارایه این بستر، به صورت فیبر تاریک به سایر متقاضیان مهیا نبود. از یک سو اپراتورها درصورت نیاز به ظرفیت انتقال بسیار زیاد و ضرورت ایجاد شبکه بایستی در تمام مسیرهای مورد نظرشان فیبرکشی انجام می‌دادند که این کار با توجه به هزینه‌های بالای عملیات اجرایی مقرون به صرفه نبود و از سوی دیگر ایجاد بستر موازی، مسیر اپراتورها را در شبکه‌سازی دشوار می‌کرد و در نهایت هزینه تمام شده خدمات ارتباطی بالا می‌رفت. این در حالی است که شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران فقط بخشی از تارهای در اختیار خود را استفاده می‌کنند و قسمت قابل توجهی از این امکانات و منابع قابل واگذاری به سایر دارندگان پروانه است.
در واقع این مصوبه ضمن کاهش هزینه‌های ایجاد و توسعه شبکه برای سایر اپراتورها امکان تخصیص بهینه منابع و امکانات موجود را فراهم می‌کند، آیا این مصوبه فقط در مورد شرکت زیرساخت و مخابرات قابل پیاده‌سازی است؟
خیر. علاوه بر این دو شرکت، دستگاههائی که در چارچوب بند ب ماده ۶۷ قانون برنامه پنج ساله ششم و مصوبه ۲۷۱ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، مجوز ارایه تار تاریک را دریافت کرده‌اند هم می‌توانند امکانات مازاد خود را با نظر رگولاتوری در اختیار سایر دارندگان پروانه قرار دهند.
نحصارزدایی و آزادسازی یکی از اهداف ذاتی رگولاتورها در سراسر دنیاست، آیا در حال حاضر در بخش ICT حوزه‌ای هست که بتوان با ورود به آن و انحصارزدایی، شرایط جدیدی برای بهبود کسب و کار اپراتورها ایجاد کرد؟
براساس پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی، در سال ۹۸ کسب و کارهایی موفق هستند که بتوانند درآمد ارزی بیشتری داشته باشند. بر همین اساس کمیسیون در اسفند سال ۹۷ مقررات حاکم بر آزادسازی ترافیک مکالمات صوتی بین‌الملل را تصویب کرد. این مصوبه با هدف ایجاد شرایط لازم برای فعالیت اپراتورهای همراه و ثابت در حوزه ترافیک وارده و صادره مکالمه بین‌الملل و از بین بردن انحصار، کاهش هزینه اپراتورها، افزایش سرمایه‌گذاری تصویب و ابلاغ شد تا در نهایت به ارایه خدمات مکالمه بین‌الملل با کیفیت بالاتر و قیمت مناسب‌تر به مشترکین منجر شود.
تعرفه مکالمات بین‌الملل در این مصوبه چگونه پیش‌بینی شده است؟
نرخ تعرفه مکالمات بین‌الملل و نرخ ترافیک صوتی وارده به کشور براساس شرایط بازار و به صورت کاملاً رقابتی خواهد بود و طبق مصوبه، دارندگان پروانه شبکه‌ای که به صورت مستقیم با کریرهای بین‌الملل قرارداد دارند موظف هستند نرخ عمده‌فروشی خدمات مکالمه صادره بین‌الملل را حداقل ۳۰ درصد پائین‌تر از میانگین نرخ خرده‌فروشی به مشترکین خود در هر ماه تعیین کنند. ضمن اینکه تعرفه انجام وظایف حاکمیتی شرکت ارتباطات زیرساخت بابت عبور ترافیک از مراکز سوئیچینگ بین‌الملل در مکالمات بین‌الملل صادره و وارده در مصوبه کمیسیون تعیین شده است و تمامی دارندگان پروانه موظف هستند مشترکینی را که به صورت غیرمجاز ترافیک بین‌الملل را به داخل یا خارج کشور وارد می‌کنند شناسائی و با آنها برخورد کنند.
یکی از دغدغه‌های اپراتورهای ارایه‌دهنده خدمات در حوزه ICT هزینه‌های ارایه سرویس است که با نوسانات ارزی افزایش داشته، در حالیکه تعرفه‌ها تغییر چندانی نکرده است، در این زمینه چه راهکاری در رگولاتوری پیش‌بینی شده است؟
اصلاح روش محاسبه تعرفه پهنای باند اینترنت که با هدف کاهش هزینه‌های ارایه‌کنندگان خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات انجام شده، یکی از اقدامات حمایتی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات از اپراتورهاست. قبلاً محاسبه تعرفه پهنای باند اینترنت طبق مصوبه کمیسیون در اسفند سال ۹۵ بر مبنای بیشترین پیک مصرف ماهانه با میانگین ۵ دقیقه‌ای انجام می‌شد و درصورت بروز پیک‌های مصرف ناخواسته، دریافت‌کنندگان خدمات پهنای باند باید متناسب با پیک ناخواسته، هزینه پهنای باند اینترنت را پرداخت می‌کردند که در واقع هزینه اضافی به اپراتورها تحمیل می‌کرد. اما در مصوبه اصلاحی کمیسیون در مرداد سال ۹۷ برای حذف پیک‌های مصرف ناخواسته و غیرقابل کنترل، روش Burstable Billing با احتساب پرسنتایل ۹۵ام پیش‌بینی شده که در این روش ۵ درصد از نمونه‌های اندازه‌گیری شده در هر ماه که رتبه‌های بالای مصرف را دارند از نمونه‌گیری خارج و مبنای محاسبه مصرف براساس ۹۵ درصد باقیمانده است. ضمن اینکه در مصوبه ۲۷۸ کمیسیون به منظور تشویق دارندگان پروانه به توزیع‌شدگی و پایداری هرچه بیشتر شبکه، ملاک تعیین سطح تعرفه پهنای باند اینترنت، ظرفیت فروخته شده به صورت تجمیع ترافیک هر مشتری در تمام نقاطی است که شرکت ارتباطات زیرساخت حضور دارد. در واقع از تاریخ ابلاغ این مصوبه ترافیک مصرفی براساس ترافیک تجمیعی کشوری (country profile) انجام می‌شود که این روش با توجه به محاسبه پلکانی تعرفه پهنای باند اینترنت به کاهش بیشتر هزینه اپراتورها منجر می‌شود.
همانطور که اشاره کردید رویکرد تدوین مقررات در کمیسیون با توجه به شرایط اقتصادی کشور و با هدف بهبود وضعیت کسب و کار دارندگان پروانه ارتباطات ثابت و کاهش هزینه‌های اپراتورها بوده است، تاثیرگذاری این مصوبات را در واقعیت چطور ارزیابی می‌کنید؟
در واقع رویکرد کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات تاثیرگذاری از طریق کاهش قیمت تمام شده خدمات برای اپراتورها بوده تا هزینه‌های این خدمات در سبد خانوار افزایش نیابد. در حال حاضر هزینه ایجاد و یا توسعه شبکه بسیار بالاست. رویکرد اصلی کمیسیون کاهش این هرینه‌ها واستفاده بهینه از منابع و امکانات موجود در کشور است. این موضوع را حتی در حوزه توسعه خدمات در مناطق روستائی و کمتر توسعه یافته نیز در مقررات‌گذاری سال ۹۷ مدنظر داشتیم. یکی از برنامه‌های محوری وزارت ارتباطات در دولت دوازدهم توسعه خدمات در مناطق روستائی و کمتر توسعه یافته و گسترش پوشش جاده‌ای از طریق توسعه و ارتقاء شبکه دارندگان پروانه است. به همین دلیل کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به منظور سرعت بخشیدن به این موضوع و تسهیل در ارایه خدمات USO در دی ماه ۹۷ مقررات عمده‌فروشی خدمات شبکه USO را تصویب کرد و با توجه به شرایط خاص کشور و به منظور کاهش هزینه‌های توسعه شبکه و استفاده از منابع و امکانات موجود در مصوبه ۲۸۹ امکان عمده‌فروشی خدمات شبکه USO از سوی ارایه‌کننده خدمات USO به دارندگان پروانه‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات از سازمان برای بازه زمانی مشخص فراهم شد.
آیا در سال پیش‌رو هم تدوین و تصویب مقررات با همین رویکرد ادامه خواهد یافت؟
در سال ۹۸ هم کاهش هزینه‌های توسعه شبکه و ارایه خدمات ارتباطی از طریق تغییر مدل فروش پهنای باند اینترنت و خدمات انتقال، تکمیل مقررات اشتراک‌گذاری زیرساخت‌ها و تدوین مقررات عمده‌فروشی خدمات ثابت و سیار از مهمترین برنامه‌های رگولاتوری است. در حوزه ارتباطات ثابت هم به دنبال ساماندهی، توسعه و ارتقاء شبکه ارتباطی ثابت کشور مبتنی بر انواع فناوری FTTX هستیم که امیدواریم با مجموعه این اقدامات و اجرای برنامه‌ها، اتفاقات خوبی در حوزه ICT رقم بخورد و شاهد توسعه کسب و کارها و خدمات نو در کشور باشیم.
