صاحبنظران در چهاردهمین جلسه از سلسله جلسات نقد و اندیشه موضوع «صیانت از اخلاق در فضای مجازی» را مورد بررسی قرار دادند و راهکارهای آن را به بحث گذاشتند.
در چهاردهمین جلسه از نشست‌های نقد و اندیشه که با حضور دکتر حسن نجفی سولاری استاد دانشگاه و کارشناس فضای مجازی، دکتر سید محسن بنی هاشمی استاد دانشگاه در حوزه ارتباطات، رسانه و علوم شناختی و سید علی مجتهدزاده حقوقدان و وکیل دادگستری برگزار شد کارشناسان «خشونت در فضای مجازی» و راهکارهای عدم ترویج آن را مورد بحث قرار دادند.
خشونت در فضای مجازی بخش پنهان خشونت در جامعه است
در ابتدای این نشست بنی هاشمی دانشگاه در حوزه ارتباطات، رسانه و علوم شناختی درباره اخلاق در فضای مجازی اظهار کرد: اگر رسانه و فضای مجازی را جدا از فرآیند اجتماعی بدانیم در دام افتاده ایم، فردی که در جامعه خطایی انجام می دهد نباید سایر افراد، بدون پیگیری دلیل این خطا در راستای تنبیه فرد گام بر دارند.
وی با بیان اینکه خشونت در فضای مجازی بخش ناپیدای خشونت در جامعه است افزود: ما در فضای مجازی یکدیگر را نمی بینیم بنابراین جسورانه تر با یکدیگر صحبت می کنیم این موضوع در میان زوج ها نیز دیده می شود و افرادی که کمتر برای صحبت رو در رو وقت می گذارند زمینه بروز خشم را در خانواده خود تقویت می کنند، بنابراین باید فلسفه تجلی خشونت در جوامع را شناسایی کنیم و از روابط میان فردی برای کاهش آن بهره ببریم.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه باید به خودمان احترام بگذاریم خاطرنشان کرد: جلوه دیگر خشونت، پرخاشگری است کسانی که از خودشان متنفر باشند و خود را شایسته خشم بدانند زمینه بروز رفتارهای خشن را فراهم می کنند گاهی ممکن است زور آنها به خودشان نرسد واین خشم را در جای دیگر تخلیه کنند.
وی تصریح کرد: باید برای جلوگیری از خشونت هر چیزی را مال خود بدانیم و به آن عشق بورزیم به عنوان مثال اگر در فضای مجازی افراد را جزیی از خانواده خودمان بدانیم برخوردها نیز در آن فضا تغییر می کند.
تبرج افراد در فضای مجازی
در ادامه نجفی سولاری کارشناس فضای مجازی با اشاره به اهمیت موضوع رعایت اخلاق در فضای مجازی بیان کرد: اخلاق و مسئولیت دو موضوع و در هم تنیده در فضای مجازی هستند، در این فضا شاخصه های اخلاق ۳۰۰ تا ۴۰۰ مورد است که وفاق جهانی دارد که در زمینه پیشگیری از خشونت، کلاهبرداری، تجاوز به حریم خصوصی و غیره می توان از آن بهره مند شد.
وی با اشاره به اینکه خشونت در فضای مجازی فقط مخصوص کشور ما نیست تصریح کرد: آمارهای جهانی نشان می دهد خشونت های عریان مخصوص همه کشورهاست و آمار ایران نیز در این زمینه البته، بالاست به طوری که پلیس فتای یکی از استان ها اعلام کرده است خشونت در یکی از استان ها ۹۰ درصد رشد داشته است ، شاید جلوه ظاهری آن در جامعه کمتر دیده شود اما نمود آن در فضای مجازی بیشتر است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در کانادا نیز به عنوان یک کشور پیشرفته رفتارهای خشن دیده می شود افزود: در کشورهای عربی، آمریکا، ترکیه میزان خشونت کم نیست اما گاهی ممکن است برای یک مورد جرم خشن به لحاظ چگونگی واکنش ها در جامعه ما متهم شویم که در کشوری خشن زندگی می کنیم.
وی با بیان اینکه افراد در فضای مجازی تمایل دارند تا خشن تر جلوه کنند گفت: برخی افراد از اینکه در فضای مجازی خود را خشن جلوه دهند حس خوبی دارند زیرا ذات این شبکه ها چنین القا می کند و برخی ها قصد تبرج و خودنمایی دارند، عمده خشونت های فضای مجازی به یادگیری اجتماعی مرتبط است به طوری که کودکانی که در ایران بزرگ می شوند یکسری رفتارها را می آموزند که با بچه ای که در سوئد بزرگ می شود متفاوت باشد.
سولاری نجفی بیان کرد: زمینه های اجتماعی و شخصیت فردی در بروز خشونت نیز نقش مهمی دارد اما نکته مهم این است که رسانه داران در فضای مجازی این اجازه را به کودکان می دهند تا در معرض محتوای خشونت آمیز قرار بگیرند چرا که آنها فقط به منفعت شخصی خودشان فکر می کنند.
نشر اکاذیب در فضای مجازی جرم است
مجتهدزاده وکیل دادگستری درباره این موضوع که اگر افراد هر پیامی را در فضای مجازی منتشر کنند نسبت به آن از منظر حقوقی مسئول هستند اظهار کرد: خشونت مصداق جرم است و طبق قوانین، پلتفرم ها و صفحه های حاوی مضامین خشونت باید فیلتر شوند. البته مضامین دارای خشونت، مفاهیم گوناگونی دارند مثلا ترویج مضامینی که به اسیدپاشی و قتل منجر می شوند در دسته مضامین خشن هستند تا دفاع از جنگ یا تحریم مردم یک کشور.
وی با بیان اینکه نشر اکاذیب و ایجاد مضامین جعلی در فضای مجازی جرم محسوب می شود ادامه داد: نشراکاذیب در بیشتر اوقات منجر به خشونت می شود بنابراین باید خشونت را در بطن جامعه جستجو کرد که فضای مجازی نمودی از آن محسوب می شود اما برخی ها در این زمینه فقط فضای مجازی را مجرم می دانند.
این وکیل دادگستری با اشاره به قتل طلبه همدانی تصریح کرد: قاتل با داشتن تعداد زیادی فالور در اینستاگرام عکس های مختلفی با اسلحه را منتشر کرده بود که باید قبل از وقوع هر حادثه ای صفحه وی از سوی اینستاگرام فیلتر می شد اما این موضوع مورد غفلت قرار گرفت و منجر به بروز حادثه شد.
گم شدن عدالت، جامعه را دچار خشونت می کند
بنی هاشمی با اشاره به اینکه خشونت در فضای مجازی امتداد خشونت در جامعه است خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم جامعه ای که به دنبال عدالت است وبی عدالتی در آن دیده شود خشن می شود این عدالت را باید از خانواده و بین زوجین و فرزندان آغاز کرد، در حال حاضر ریشه بی عدالتی های جامعه اسلامی-ایرانی در ناشایسته سالاری است.
وی تاکید کرد: افرادی که با خشونت تربیت می شوند در جایی منفجر می شوند، ما دچار بی توجهی در نظام تعلیم و تربیت هستیم و فقط کنترل می کنیم و خشونت را از یکدیگر یاد می گیریم.
این صاحبنظر در حوزه رسانه با اشاره به انجام یک کار تحقیقاتی تصریح کرد: جامعه ما در مواجه با افرادی که افراطی آرایش می کنند برخوردهای قهری و تنبیهی اعمال می کند این در حالی است که دخترانی که با آرایش های افراطی در جامعه حاضر می شوند باید حس زیبایی را از پدر و خانواده دریافت می کردند اما ممکن است پدر به دلیل مشغله های کاری این فرصت را نداشته باشد یا این موضوعات برای وی بی اهمیت باشد نتیجه آن بروز آرایش افراطی در جوانانی است که خود را زیبا نمی پندارند و آن در فضاهای جلوه می دهند. علاوه بر آن عوامل فیزیولوژیک نیز در غمگین بودن و بروز خشنونت دخالت دارند.
کاهش خشم در جامعه به کمک آموزش و پرورش و دانشگاه ها
بنی هاشمی با اشاره به اینکه اگر به سنت های خودمان اهمیت ندهیم سنت های غربی جایگزین آن می شود افزود: به عنوان مثال اگر شب یلدا را نادیده بگیریم ولنتاین جایگزین آن می شود؛ اگر افراد یک جامعه اجازه تخلیه هیجانی نداشته باشند میدان برای جولان خشونت باز می شود، ناکامی ها نیز منجر به افسردگی و در نهایت داشتن جامعه خشن می شود.
وی با بیان اینکه نقش مهم آموزش و پرورش و دانشگاه ها در کنترل خشم و کاهش خشونت است اظهار کرد: باید با برنامه ریزی صحیح از طریق این نهادها خشم را در جامعه کاهش دهیم.
نجفی سولاری با تاکید بر اینکه ما نسبت به سلبریتی ها در فضای مجازی حساس هستیم اما باید نسبت به اصالت موضوعات نیز حساس باشیم خاطرنشان کرد: ما به دلیل اینکه می خواهیم سریع نتیجه بگیریم نسبت به موضوعات عکس العمل نشان می دهیم که بعضا نامناسب است.
صاحبنظر رسانه افزود: مهمترین دلیل عقب ماندگی کشورهای جهان سوم این است که مسئله را مطرح نمی کنند و راه حل در این زمینه ارایه نمی دهند بنابراین مشکلاتی برای آنها ایجاد می شود.
وی با اشاره به اینکه افراد و نهادهای مختلفی در کاهش خشونت نقش دارند بیان کرد: حاکمان، دولتی ها، سازمان داران (کسانی که رسانه دارند و رسانه ساز هستند)، NGO ها ( برای مثال برخی کارخانه ها فقط افرادی که سوءپیشینه دارند را در کارخانه استخدام می کنند) خانواده و شخصیت فردی می تواند در میزان بروز خشونت تاثیرگذار باشند بنابراین باید انواع خشونت و علت آن را شناسایی کنیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به راهکارهای کاهش خشونت خاطرنشان کرد: باید برای حضور در فضای مجازی فرهنگسازی و تولید محتوا داشته باشیم و تولیدات با ادله لازم باشد، در این میان نگاه انتقادی کاربران را جدی بگیریم و سرویس هایی برای جلوگیری از خشونت راه اندازی کنیم.
تاسیس مراکزی برای حمایت از قربانیان خشونت
نجفی سولاری با اشاره به تاسیس مراکزی برای حمایت از قربانیان خشونت در فضای مجازی افزود: باید این مراکز را تاسیس کنیم تا افراد به این مراکز مراجعه کنند، در یکی از کشورها خانمی به دلیل لفظ ناخوشایندی که در فضای مجازی برای همسر سابقش به کاربرده بود مورد شکایت قرار گرفت اما این الفاظ ممکن است در کشور دیگری به قصد لذت به کاربرده شود بنابراین ما باید کلینیکی برای درمان این افراد(کسانیکه خشونت می کنند و قربانیان) تاسیس کنیم.
وی با اشاره به اینکه فناوری اطلاعات نعمتی است که همه می توانند از آن بهره مند شوند اظهار کرد: باید برای بهره وری بیشتر آن را سازماندهی کنیم و خیران و کارگاه های آموزشی در این زمینه سازماندهی شوند.
این استاد دانشگاه افزود: رصد و تحلیل نقش مهمی در کاهش خشونت دارد به عنوان مثال به تازگی فیلم هایی که در سینما به نمایش در می آید از نظر سنی رده بندی می شود که بسیار موثر است.
حس تبعیض ریشه اصلی خشونت
مجتهدزاده حقوقدان نیز درباره نگاه قانون به خشونت گفت: ذات قانون و مباحث حقوقی اجرای عدالت در جامعه است و ریشه های اصلی خشونت در ایجاد احساس تبعیض رخ می دهد افراد خشونت طلب ممکن است دنبال اجرای عدالت از دیدگاه خودشان باشند و باید به این نکته توجه کنیم که همه باید در برابر قانون یکی باشند.
خشونت دلیل عقب ماندگی ها
سولاری نجفی نیز گفت: خشونت مسئله امروز جامعه ماست در حالی که اسلام ما رحمانی است و کلمات نخستین قرآنی نیز ضدخشونت است رشد اسلام از اخلاق مداری صورت گرفت،باید بدانیم منفعت ملی و جهانی در خشونت نیست زیرا هر جا جنگ و خشونت باشد عقب ماندگی را در پی دارد.
منبع: مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
