شفاف‌سازی دانشگاه تهران درباره طرح شهر دانش
پیرو انتقادات، ابهامات و تناقض گویی ختیی که در برخی رسانه ها درباره طرح شهر دانش مطرح می شود و در راستای پاسخگویی و شفاف سازی خدمت ملت شریف ایران، توضیحات زیر به اطلاع خوانندگان فهیم می رسد.
فلسفه شکل‌گیری طرح شهر دانش
ایده جدیدی در قلب شهر تهران در حال شکل‌گیری است. «طرح شهر دانش» چهره جدیدی به شهر تهران می‌دهد که نمی‌توان مزایای علمی،فناورانه، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن را نادیده گرفت. فلسفه طرح شهر دانش تهران یک زیست‌بوم مبتنی بر دانایی است که با ایجاد ارزش در خود و پیرامون خود به توسعه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و باز نگاری برند شهر تهران منجر می‌شود. شهر دانش جلوه‌ای روشن از تعهد دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران در تحقق مسئولیت اجتماعی دانشگاه است. این طرح اقدامی برای پاسخ به نیازهای جامعه با استفاده از توانمندی‌های علمی دانشگاه، ایجاد زیست‌بوم مناسب برای تبدیل ایده‌های دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه به کسب و کار جدید محلی برای اشتغال دانش‌بنیان بخشی از دانش آموختگان دانشگاه است. شهر دانش شهری است هوشمند و سبز که برای همه مردم ایران است، قابل‌دسترسی است و دورش حصاری وجود ندارد، و به ترویج سلامت و رفاه، مشارکت و عدالت اجتماعی می‌پردازد. شهر دانش تهران، مغناطیس جاذب نخبگان، کارآفرینان و سرمایه‌گذارانی خواهد بود که به بازار کار متنوع، مهارت‌های گوناگون و تخصص‌های منحصر به فرد نیاز دارند. شهر دانش تهران، از طریق تسهیل دسترسی به زیرساخت‌ها و منابع مشترک، خود را به یک مرکز مهم کارآفرینی در تراز بین‌المللی تبدیل می‌کند.
ماهیت راهبردی طرح شهر دانش
طرح ساماندهی و توسعه دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران ابتدا در دولت سازندگی مطرح و کلیات و محدوده طرح به تصویب رسید. در سال ۱۳۸۲ با تصویب هیأت وزیران منابع مالی اولیه طرح تأمین شد و به واسطه آن تا حد زیادی به اهداف خود در بخش تملک اراضی دست یافت، اما از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ (با روی کار آمدن دولت نهم و دهم) روند کندی را پیش گرفت و از سال ۱۳۹۳ باهدف توسعه فضاهای آموزشی، پژوهشی و فناوری و تأکید بر همکاری متقابل میان شهر و دانشگاه در راستای ایجاد دانشگاهی کارآفرین، سبز و هوشمند دوباره احیا شد و از سال ۱۳۹۴ با ایده جدید، ایجاد شهر دانش روح تازه‌ای گرفت و با شتاب هر چه بیشتر در حال پیگیری است. اجرای این طرح به‌نوعی مسئولیت‌پذیری دو دانشگاه نسبت به جامعه را نشان می‌دهد. درواقع از امکانات ایجادشده با کمک این طرح جهت هویت بخشی به‌کلان‌شهر تهران به‌عنوان شهر دانش بهره گرفته می‌شود.
استراتژی این طرح دستیابی به توسعه پایدار در ابعاد مختلف اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی است که دربردارنده گذار از جامعه صنعتی به جامعه دانش‌بنیان، افزایش و ارتقای سطح استانداردها در زمینه‌های آموزش، پژوهش و ضرورت رساندن دانشگاه‌ها به سطح مطلوبی از استانداردهای جهانی است. از دیگر اهداف این طرح، تأمین نیاز جامعه به نیروی انسانی کارآمد و کارآفرین، ایجاد فضای کارآفرینی جهت قرار گرفتن دانش به‌عنوان مهم‌ترین منبع تولید ثروت، ایجاد اشتغال پایدار دانش‌بنیان با هزینه تمام شده کمتر از اشتغال‌زایی در بخش صنعت، و بازنگری در مراکز علمی و پژوهشی بر اساس نیازهای جامعه است.
اهداف توسعه طرح شهر دانش، دربردارنده تربیت نیروی انسانی متخصص، خلاق و کارآمد و اثربخش در داخل و خارج از کشور، تولید دانش و فن‌آوری‌های جدید و پیشبرد مرزهای آن در سطح جهانی، انتقال دانش و اشاعه و نشر آن در داخل و خارج کشور، پاسخگویی به نیازهای جامعه از طریق به‌کارگیری علوم و فن‌آوری‌های نوین، توسعه فرهنگ علمی کشور به‌عنوان زیرساخت دستیابی به اهداف موردنظر، توسعه زبان و ادبیات فارسی در دیگر کشورها، ارتقا سطح کیفی فضاهای آموزشی، پژوهشی و خدماتی، تعامل مردم و دانشگاه با ایجاد ارتباط بهتر دانشگاه با فضاهای پیرامون آن و در نهایت رونق‌بخشی به فضای شهری با کمک ایجاد مکان‌های قابل استفاده در اجتماعات مردمی است.
رسیدن به استاندارهای سرانه آموزشی، پژوهشی و فناوری در حد استانداردهای جهانی از دیگر اهداف طرح است که این شاخص‌ها در حال حاضر در حد متوسط بوده و از استانداردهای بین‌المللی دانشگاه‌های معتبر فاصله جدی دارد.
با استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در فضای جدید، حلقه کمرنگ ارتباط صنعت و دانشگاه که در کشور وضعیت چندان درخشانی ندارد، با اجرای این طرح تقویت می‌شود. همچنین با گسترش این شرکت‌ها کارآفرینی و اشتغال افزایش می‌یابد و فرصت‌های بیشتری برای جذب، حفظ و نگهداشت نخبگان از میان دانش‌آموختگان دانشجویان، و اعضای هیأت علمی به وجود می‌آورد. به‌علاوه، تعامل اساتید و دانشجویان در این بستر جدید با گسترش همکاری‌های علمی، تحقیقاتی و تجاری بازتعریف می‌شود و توجه به مسئله محوری از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان، به کاهش و حذف تخلفات علمی به‌ویژه در نگارش مقالات غیر اثربخش و غیرکاربردی کمک می‌کند. همچنین، دادن فرصت به دانشجویان و اعضای هیأت علمی برای ثبت ایده‌ها و مالکیت فکری‌شان نیز در قالب استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در طرح، نمود دیگری از احیای حقوق مالکان فکری در دانشگاه است.
از سوی دیگر با توجه به تأکیدات نظام در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان که پایه اقتصاد مقاومتی است ضرورت ورود دانشگاه تهران به‌عنوان دانشگاه مادر کشور که نماد آموزش عالی کشور نامیده شده و باید به دانشگاهی کارآفرین، سبز و هوشمند به‌عنوان شهر دانش تبدیل شود در این عصر اجتناب‌ناپذیر بوده لذا ایجاد تمهیدات و فضای مناسب این امر به‌عنوان پارک‌های علم و فناوری ضرورتی انکارناپذیر است.
طرح محدوده پردیس مرکزی که در وضع موجود دارای مساحتی بالغ بر ۲۱ هکتار بوده، بر اساس مصوبه سال ۱۳۸۴ شورای عالی معماری و شهرسازی، به حدود ۵۲ هکتار درون محدودهای منتهی به بلوار کشاورز در شمال، خیابان وصال در شرق، خیابان کارگر در غرب و خیابان انقلاب در جنوب افزایش می‌یابد که در حال حاضر حدود ۶۵ درصد از این هدف‌گذاری حاصل گردیده است.
مساعدت‌ها، مجوزها و مصوبات طرح
این طرح دارای مصوبه‌ها و مجوزها از نهادهای حاکمیتی مرتبط است. دولت‌ها و قانونگذاران و مراجع تصمیم‌گیری قانونی و صاحب‌نظران حقوقی ساعت‌ها در جلسات کارشناسی متعدد طرح را بررسی کردند و بر اساس روند تاریخی زیر مسئولین مربوط آن را بررسی و تصویب کرده‌اند:
• مورخ ۱۱/۰۶/۱۳۷۵ درخواست پیشبرد طرح توسعه دانشگاه از رئیس‌جمهور صورت گرفت.
• مورخ ۱۱/۰۶/۱۳۷۵ موافقت رئیس‌جمهور و ارجاع به سازمان برنامه و بودجه و پیش‌بینی اعتبار توسط مجلس،
• مورخ ۳۱/۰۱/۱۳۷۶ مصوبه کمیسیون ماده ۵ و تغییر و تعریف کاربری کل محدوده‌ی طرح و تکلیف شهرداری تهران برای خرید برخی املاک محدوده‌ی طرح
• مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۷۷ مکاتبه رئیس دانشگاه با وزیر کشور مبنی بر عدم تحویل املاک خریداری‌شده توسط شهرداری به دانشگاه
• مورخ ۰۲/۰۹/۱۳۷۹ درخواست از مقام معظم رهبری جهت واگذاری ۴۸ واحد ملک تحت اختیار معظم له
• مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۷۹ تکلیف شهرداری از سوی وزارت کشور مبنی بر لزوم واگذاری املاک خریداری‌شده
• مورخ ۰۹/۱۱/۱۳۷۹ درخواست وزیر مسکن و شهرسازی وقت برای توسعه دانشگاه در خارج شهر
• مورخ ۰۹/۱۱/۱۳۷۹ پاسخ رئیس دانشگاه به وزیر مسکن و شهرسازی مبتنی بر تغییر چهره این بخش شهر و تبدیل آن به محیطی فرهنگی اجتماعی با کاهش آلودگی‌های صوتی، تصویری و آب و هوایی و اقناع وزیر وقت
• مورخ ۰۶/۰۶/۱۳۸۰ ارسال طرح به کمیسیون ماده ۵
• مورخ ۱۵/۰۵/۱۳۸۲ تصویب‌نامه هیأت وزیران (به شماره‌ی ۲۳۳۰۸/ ت ۲۹۱۰۶ ه) و متعاقب آن تصویب شورای عالی شهرسازی
• مورخ ۰۵/۰۸/۱۳۸۲ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به شماره‌ی ۰۲/۱۰۰/۵۷۳۱
• مورخ ۱۵/۰۵/۱۳۸۲ به بعد انجام عملیات توسعه با خرید بیش از ۹۰۰ ملک تا سال ۸۸
• ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳: پیشبرد کند روند عملیات خرید و تملک املاک و اراضی با منابع مختلف خود دانشگاه
• مورخ ۲۲/۰۶/۱۳۹۴ تصویب مجدد محدوده‌ی طرح در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (به شماره‌ی ۳۰۰/۳۴۰۵۳)
• ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۵ در مرحله اخذ مجدد مصوبه کمیسیون ماده ۵ و استمرار خرید املاک از محل برخی منابع محدود
• سال ۱۳۹۶: مذاکره و برگزاری جلسات با مقامات ذی‌ربط نهاد ریاست جمهوری.
• سال ۱۳۹۶: تعامل با اعضا و دبیر محترم کمیسیون ماده ۵ شهر تهران.
• سال ۱۳۹۶: تعیین تکلیف املاک محدوده‌ی طرح ساماندهی از منظر کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ها.
این طرح منافع ملی به دنبال دارد و با توجه به پیشرفت ۶۵ درصدی خرید املاک بازگشت به عقب ندارد
از ۱۴۵۰ مورد املاک که مالکیت آنها مربوط به اشخاص حقیقی بوده است تاکنون تملک قریب ۱۰۰۰ ملک که تقریباً ۶۵ درصد مساحت عرصه کامل طرح را شامل می‌شود، انجام‌شده است و آنچه که باقیمانده است شامل تقریباً ۴۵۰ پلاک ملک شخصی است که حدود ۳۵ درصد مساحت کل عرصه املاک شخصی را شامل می‌شود. با توجه به مصوبات متعدد طرح توسط دولت، مجلس، شورای عالی شهرسازی و کمیسیون ماده ۵ شهرداری تهران و عزم ملی صورت گرفته برای پیاده‌سازی این طرح برای حرکت کشور به سمت اقتصاد دانش‌بنیان و حرکت دانشگاه تهران به‌عنوان نماد آموزش عالی کشور به سمت دانشگاه نسل سوم و چهارم، توقف یا بازگشت به نفع منافع ملی نخواهد بود. نباید با تصوراتی که از دانشگاه نسل اول و دوم وجود دارد با این موضوع برخورد شود که به هیچ وجه به مصلحت آینده ایران و ایرانی نخواهد بود.
به دنبال استفاده از املاک در قالب طرح شهر دانش: تنها اهداف طرح شهر دانش در بهره‌برداری از املاک دنبال می‌شوند
برخی منتقدان به‌احتمال انحراف طرح از اهداف خود در بهره‌برداری از املاک خریداری‌شده و وجود نگاه درآمدی به املاک طرح اشاره دارند، درحالی‌که همه املاکی که در سه سال گذشته خریداری و تملک شده‌اند در راستای طرح شهر دانش بهره‌برداری شدند. به‌هیچ‌وجه دیدگاه تجاری نسبت به املاک خریداری‌شده وجود ندارد و با الگوگیری از دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم، و مطابق با طرح شهر دانش یکسری از ساختمان‌ها به‌عنوان پارک‌های علم و فناوری، یکسری نیز برای افزایش سرانه فضای آموزشی و پژوهشی دانشگاه اختصاص داده شد و برخی نیز به مؤسسات پژوهشی واگذار شدند. وجود پارک‌های علم و فناوری در کنار دانشگاه‌های پیشرفته جهان بسیار مرسوم است و صرفاً معدود واحدهای مسکونی که در ساختمان‌های نیمه تملک شده قرار دارند و در حال حاضر برای متروکه نماندن چاره‌ای جز استفاده مسکونی ندارند، اجاره داده شدند که با تملک کامل آن ساختمان‌ها از آنها نیز در جهت اهداف شهر دانش استفاده می‌گردد.
امنیت کامل برقرار است و همه املاک خریداری‌شده ساماندهی شده‌اند
در برخی از انتقادات ادعا می‌شود «ساختمان‌های تملک شده متروکه و خالی هستند» درحالی‌که در مدیریت جدید در ۳ سال گذشته تمام املاک خریداری‌شده احصا و ساماندهی شده‌اند و برای تمام املاک خریداری‌شده کاربری تعریف‌شده است. درواقع با طرح ساماندهی که تحت بهره‌برداری املاک شهر دانش اجرا شده است، امنیت کامل در محدوده طرح شهر دانش برقرار است.
پاسخگویی مستمر به مالکان واحدهای در حال واگذاری و ساکنین منطقه
همیشه در اتاق دفتر طرح ساماندهی (به‌جز هشت سالی که دولت نهم و دهم در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ طرح را متوقف کرده بودند) به روی مردم باز بوده است. گواه این مطلب آن است که از ۱۴۵۰ ملک شخصی حدود ۱۰۰۰ مورد بدون حتی یک مورد نارضایتی و مشکل قانونی در معاملات انجام‌شده خریداری شده‌اند.
امکان نوسازی املاک کنونی وجود دارد
در برخی از انتقادات بر مشکلات ساکنین درباره عدم امکان نوسازی املاکشان سخن به میان می‌آید. درحالی‌که بازسازی ساختمان‌های تملیک نشده فعلی ازنظر قانونی مجاز است و مشکلی بابت بازسازی وجود ندارد. با مساعدت دولت و مجلس شورای اسلامی املاک به‌تدریج در حال خریداری هستند و درصد املاک مسکونی تملک نشده (حدود ۲۵۰ ملک) به‌کل مسکونی‌هایی که از ابتدا که در محدوده طرح موجود بودند (حدود ۱۲۵۰ملک)، کمتر از ۲۰ درصد است.
روند کند تملک املاک به خاطر عدم تأمین منابع مالی در دولت نهم و دهم بود
اگر آن تأخیر هشت ساله نبود حتماً تاکنون ساخت‌وسازها انجام‌شده بود و طرح به مرحله بهره‌برداری کامل می‌رسید. تصور بر این بود که همکاری همه دولت‌ها مشابه دولت هشتم در امری که آینده‌ساز کشور است، وجود خواهد داشت. اما روند اجرایی طرح گرفتار تصمیمات دولت‌های نهم و دهم شد که تصمیم‌سازان آن زمان باید نسبت به عملکردشان در این موضوع پاسخگو باشند. حال‌آنکه مدیریت جدید تسریع روند تملک املاک باقیمانده را با تأمین اعتبار از منابع متنوع به‌خوبی دنبال کرده است.
تأمین اعتبار برای پیشبرد طرح در حال انجام است
در برخی خبرها از کمبود اعتبارات برای املاک انتقاد شده است. طرح شهر دانش نیاز به تأمین اعتبار دارد و در همین سه سال اخیر دولت، مجلس محترم شورای اسلامی، کمیسیون ماده ۵ مصوباتی را در پشتیبانی از این طرح دادند و مجلس شورای اسلامی علاوه بر ردیف بودجه‌ای که از سال۱۳۹۳ به طرح اختصاص دادند، در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ تبصره خاص نیز در قوانین بودجه برای تملک اراضی طرح اختصاص دادند.
مشاوران حرفه‌ای طرح از تجارب دانشگاه‌های برتر به‌خوبی استفاده کرده‌اند
طرح از تخصص مشاوران حرفه‌ای و بنام استفاده کرده است که از ۵۷ دانشگاه بزرگ دنیا که رویکرد دانشگاه نسل سوم و چهارم داشتند، بازدید و مطالعه کرده‌اند و از تجارب دانشگاه‌های تراز اول جهان در این طرح استفاده‌شده است.
در طرح شهر دانش به دغدغه‌های میراث فرهنگی به‌خوبی توجه شده است
این طرح تمام دغدغه‌های میراث فرهنگی را به‌خوبی و با حساسیت بیشتر در نظر گرفته است و بافت فرهنگی-تاریخی و ملاحظات ثبت جهانی دانشگاه تهران در یونسکو را در نظر گرفته است. ازجمله اینکه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۱۳۸۶ تنها ۴ قطعه ساختمان موجود در محدوده طرح را واجد ارزش میراث فرهنگی شناسایی کردند اما مشاوران طرح علاوه بر ۴ قطعه موجود، ۱۱۳ ساختمان دیگر را نیز واجد ارزش تاریخی (البته با درجات مختلف) شناسایی کردند و که در نهایت ۱۱۷ قطعه ضمن مقاوم‌سازی و بازسازی مورد نیاز در طرح شهر دانش حفظ خواهند شد.
تراکم ۲۰۰ درصدی در طرح جدید مصوب شده است
در برخی از گزارش‌ها منتقدان به نقل از «دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و معاون کنونی فنی عمرانی شهرداری تهران» بیان داشتند که «تراکم نسبی دانشگاه تهران در محدوده اصلی‌اش ۱۰۰ درصد و تراکم نواحی بیرون دانشگاه حدود ۳۰۰ درصد است، اما محوطه U یعنی محدودهای که برای طرح توسعه پیش‌بینی‌شده، تراکمی حدود ۴۰۰ درصد دارد.» اما واقعیت این است که این طرح مصوبه تراکم ۲۰۰ درصدی از کمیسیون ماده ۵ دارد و مجریان طرح به مصوبات قانونی عمل می‌کنند و اینکه برای طرح تراکم ۴۰۰ درصدی در نظر گرفته شد که بنا به اقرار خود ایشان تنها یک اشتباه لفظی ناخواسته بوده است، چون فراتر از مصوبه کمیسیون ماده ۵ نمی‌توان عمل کرد و دانشگاه نیز به تراکم ۲۰۰ درصدی پایبند است.
بهبود ترافیک به‌واسطه اجرای طرح شهر دانش
در برخی انتقادات به بدتر شدن وضعیت ترافیک اذعان شده است. درحالی‌که هنگام تصویب در کمیسیون ماده ۵، معاونت شهرسازی و ترافیک شهرداری به همراه مشاور طرح به این موضوع توجه ویژه داشتند. همچنین با توجه به اینکه تراکم از ۲۳۵ درصد فعلی به ۲۰۰ درصد در طرح شهر دانش کاهش می‌یابد. به‌علاوه با در نظر گرفتن دیگر تمهیدات ترافیکی و با توجه به ماهیت فعالیت‌ها در طرح جدید، وضعیت ترافیک قطعاً بهتر از شرایط فعلی خواهد شد.
جلب نظر بنیادهای خیرین و حامیان و سایر مشارکت‌کنندگان در مرحله اجرای طرح
برای مرحله بعد از تملک طرح، برنامه‌ریزی مالی از طریق بنیادهای حامیان و خیرین برای تأسیس ساختمان‌های آموزشی، پژوهشی و تجهیز آنها به عمل‌آمده است و جلب مشارکت‌های لازم برای ایجاد پارک‌های علم و فناوری و سایر بخش‌های طرح با تلاش شبانه‌روزی مجریان طرح شهر دانش در حال پیگیری است.
منبع: فرهیختگان
